Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i'r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu at y ddadl y prynhawn yma. COVID-19 yw'r her uniongyrchol fwyaf y mae'r Deyrnas Unedig wedi'i hwynebu ers cenedlaethau. Er inni ddechrau gyda dull cydgysylltiedig o weithredu, nid oedd yn hir cyn i Weinidogion Cymru benderfynu mynd eu ffordd eu hunain. Gwawdiodd Prif Weinidog Cymru gynigion Llywodraeth y DU ar fasgiau wyneb, a dywedodd wrth y cyhoedd yng Nghymru yn gynnar yn 2020 nad oedd angen cynnal profion ar raddfa eang yn ein cartrefi gofal. Cyflwynodd Llywodraeth y DU brofion asymptomatig mewn cartrefi gofal, ac eto dywedodd Prif Weinidog Cymru nad oedd unrhyw werth i'r dull hwnnw o weithredu. Rwy'n credu mai'r penderfyniad hwn a methiant systematig Llywodraeth Cymru i gyflwyno profion cymunedol ehangach a arweiniodd at bron i 2,000 o farwolaethau o COVID ymhlith preswylwyr cartrefi gofal.

Mae fy nghyd-Aelodau wedi tynnu sylw at fethiannau eraill gan Lywodraeth Cymru sydd wedi arwain at sicrhau mai Cymru sydd ag un o'r cyfraddau marwolaethau uchaf o COVID yn y byd. Amlinellodd Russell George yr ystadegyn ofnadwy fod un o bob pedwar o farwolaethau COVID yng Nghymru wedi digwydd o ganlyniad i heintiau a gafwyd mewn ysbytai. Mae'r ffaith bod pobl wedi mynd i'r ysbyty gydag un peth, ac eto nid yn unig wedi dal COVID ar y wardiau, ond wedi marw ohono, yn ddigon o reswm i ddwyn y Llywodraeth hon i gyfrif. Tynnodd Peter Fox sylw at y gwahanol ffyrdd y gellir dehongli cyngor meddygol a gwyddonol. Tynnodd sylw'n huawdl iawn at y ffaith nad beio yw pwrpas ymchwiliadau; eu diben yw dysgu gwersi. Tynnodd James Evans sylw at hanes y pandemig a rhoddodd linell amser, a soniodd am y diffyg craffu y mae Llywodraeth Cymru yn ei geisio heb ymchwiliad i Gymru gyfan. Soniodd am y brechlynnau hefyd. Roedd Jane Dodds yn gyflym iawn i siarad am Lywodraeth Geidwadol y DU ar ben arall yr M4, ond methodd roi ei barn ei hun neu farn y Democratiaid Rhyddfrydol Cymru am ymchwiliad ar gyfer Cymru gyfan, felly roeddwn braidd yn ddryslyd ynglŷn â hynny.

Nid ar fywydau pobl yn unig yr effeithiodd methiannau Llywodraeth Cymru, maent wedi niweidio bywoliaeth pobl hefyd. Fe'n hatgoffwyd gan Mark Isherwood fod y ffordd y mae Llywodraeth Cymru wedi ymdrin â'r pandemig wedi siomi llawer o fusnesau, gan barlysu llawer yn y sectorau lletygarwch, twristiaeth a hamdden yng ngogledd Cymru. Gwrthododd Llywodraeth Cymru ddull DU gyfan o ymdrin â mesurau rheoli coronafeirws. Gwnaethant benderfyniadau a oedd yn wahanol i wledydd eraill y DU, penderfyniadau a arweiniodd yn ddi-os at sicrhau mai'r wlad hon oedd â'r gyfradd uchaf o farwolaethau yn y DU. Ni allant guddio y tu ôl i ddull gweithredu ledled y DU yn awr drwy alw am ymchwiliad cyhoeddus i'r DU yn unig. Mae pobl Cymru a gollodd anwyliaid i feirws COVID yn haeddu atebion, maent yn haeddu gwybod a gyfrannodd gweithredoedd Gweinidogion Llywodraeth Cymru at farwolaethau aelodau o'u teuluoedd, eu ffrindiau a'u cydweithwyr. Ni allwn ddarparu'r atebion hynny heb ymchwiliad cyhoeddus annibynnol i Gymru, wedi'i gynnal yma yng Nghymru. Rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig y prynhawn yma. Diolch yn fawr iawn.