Part of the debate – Senedd Cymru am 3:58 pm ar 14 Medi 2021.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, a gaf i ddiolch i chi am eich datganiad y prynhawn yma a hefyd am eich llu o ddatganiadau yn gynharach heddiw hefyd? Roeddwn i’n gwerthfawrogi'n fawr fod y datganiadau hynny a'r wybodaeth honno wedi dod atom fel Aelodau ac Aelodau'r Senedd hon yn gyntaf, cyn unrhyw gyfryngau. Mae hynny'n cael ei werthfawrogi'n fawr.
A gaf fi ddweud, yn gyntaf oll, o ran cyngor brechu'r JCVI—? Heddiw rwy'n derbyn eich bod wedi gwneud y penderfyniad cywir ar hynny. Rwy'n credu eich bod wedi cymryd y dull cywir wrth ddilyn eu cyngor o ran y cyngor atgyfnerthu yr hydref hwn. Hefyd, rwy'n falch iawn bod prif swyddogion meddygol pedair gwlad y DU wedi rhoi cyngor unedig gyda'i gilydd, ac mae hynny i'w groesawu'n fawr hefyd. Rwy’n credu eich bod wedi mabwysiadu'r dull cywir yn hynny o beth a'r penderfyniad cywir yn hynny o beth o ran dilyn cyngor y prif swyddogion meddygol hefyd.
Yr hyn rwy’n pryderu amdano, ac rwy'n gofyn am eich adborth ar hyn, yw bod y grŵp hwn o bobl, y rhai 12 i 15 mlwydd oed, a'r rhaglen atgyfnerthu brechu yn cael eu cynnal tua'r un pryd, rwy'n credu fy mod yn iawn i ddweud. Felly, rwy’n pryderu am yr effaith y bydd hynny'n ei gael ar gynnal y ddwy raglen hynny ar yr un pryd, gyda'i gilydd, wrth gwrs, gyda'r ffaith eich bod wedi dweud eich hun bod GIG Cymru dan bwysau eithafol ar hyn o bryd. Felly, y tri chyfuniad hynny gyda'i gilydd, byddwn yn gwerthfawrogi eich asesiad ar hyn a sut rydych chi’n helpu GIG Cymru a'r byrddau iechyd i ymdopi â darparu'r brechlynnau atgyfnerthu hynny a'r dos cyntaf i bobl ifanc 12 i 15 mlwydd oed ar yr un pryd.
Hefyd, byddai unrhyw wybodaeth ddefnyddiol yn cael ei gwerthfawrogi o ran sut y bydd hynny'n cael ei gyflwyno ar gyfer pobl ifanc 12 i 15 mlwydd oed. A fydd hyn yn digwydd mewn canolfannau brechu torfol neu mewn ysgolion? Mae heriau amrywiol yn ymwneud â'r holl faterion hynny, ond rwy’n credu y bydd pobl yn dymuno gwybod sut y bydd yn gweithio. Mae'n sicr yn her i gwblhau'r rhaglen honno erbyn hanner tymor mis Hydref i'r holl blant a rhieni hynny sydd am gymryd y dos cyntaf hwnnw. Felly, byddwn i'n gwerthfawrogi unrhyw wybodaeth yn hynny o beth.
Rydych chi wedi dweud yn eich datganiad fod llawdriniaethau dewisol eisoes wedi'u gohirio mewn rhai rhannau o'r DU. Mae hynny'n digwydd yng Nghymru, yn ôl yr hyn rwy’n ei ddeall, ond efallai y gallaf ofyn am rywfaint o gadarnhad ar hynny. Fel rydw i’n ei ddeall, mae bwrdd iechyd Hywel Dda wedi bod yn gohirio llawdriniaethau dewisol yn ysbytai'r Tywysog Philip a Llwynhelyg i ymdopi â nifer o heriau lluosog—galw uchel, COVID-19, prinder staff. Ydy hynny'n gywir? Efallai y gallech chi gadarnhau hynny. Ydych chi’n ymwybodol o unrhyw fyrddau iechyd eraill sydd yn yr un sefyllfa hefyd? Byddai unrhyw wybodaeth bellach am hynny'n cael ei gwerthfawrogi.
Rydym yn gweld ambiwlansys mewn ciwiau hir y tu allan i unedau damweiniau ac achosion brys, ac yn y Faenor, ysbyty blaenllaw'r Llywodraeth, roedd o leiaf 15 ambiwlans yn aros ac roedd amseroedd aros ar gyfer damweiniau ac achosion brys yno hyd at 18 awr. Mae'n debyg i'r Gweinidog glywed y sylwadau heddiw a chwestiynau ac enghreifftiau yn ystod y datganiad busnes. Rydym yn bryderus iawn am hyn. Ym mis Gorffennaf, yn ôl yr hyn rwy’n ei ddeall, roedd 400 o gleifion yng Nghymru yn aros mwy na 12 awr am ambiwlans—mae hynny'n eithaf syfrdanol; mae hynny'n peri pryder mawr, ac mae hynny i ddweud y lleiaf. Byddwn i'n mynd mor bell â dweud bod y gwasanaeth ambiwlans mewn argyfwng. Ydy'r Gweinidog yn cytuno â'r asesiad hwnnw? Dylwn i gofnodi fy mod yn talu teyrnged enfawr i'r staff ambiwlans sy'n gweithio dan bwysau mawr, mawr hefyd.
Rwyf wedi codi gyda chi droeon ein bod angen canolfannau llawfeddygol sy'n ysgafn o ran COVID i leihau'r ôl-groniad yn GIG Cymru. Rydym yn gwybod bod un o bob pedwar llwybr cleifion bellach yn aros dros flwyddyn am driniaeth. Cyhoeddodd yr Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol yr wythnos diwethaf eu bod yn buddsoddi mewn canolfannau llawfeddygol i drin tua 30 y cant yn fwy o gleifion dewisol erbyn 2024 a chyflymu'r gostyngiad yn ôl-groniad Lloegr. O ystyried yr arian ychwanegol mae Llywodraeth y DU yn ei ddarparu i Gymru, ydych chi nawr yn gallu cadarnhau eich bod yn sicrhau bod mentrau fel hyn yn cael eu cyflwyno ar frys i helpu'r GIG i adfer?
Ac yn olaf, o ran pasbortau brechu, mae gan Gaeredin farn, mae gan Lundain farn, ond nid oes gan Gaerdydd. Rwyf wedi clywed ymateb y Prif Weinidog i arweinydd yr wrthblaid heddiw, a gwn eich bod yn trafod hyn yn y Cabinet yr wythnos hon—cadarnhawyd hynny gan y Prif Weinidog y bore yma. A gaf i ofyn pa gynlluniau ydych chi’n eu gwneud ar gyfer pasbortau brechu? Rydw i’n rhywun, fel Ceidwadwr Cymreig, nad yw’n cytuno mai pasbortau brechu yw'r dull cywir o ymdrin â materion moesegol, cyfreithiol a gweithredol—dylwn i gofnodi hynny'n gadarn. Ond os yw hyn yn rhywbeth mae Llywodraeth Cymru yn ei archwilio ac yn ymchwilio iddo, a allwch chi gadarnhau pa gynlluniau a chynlluniau wrth gefn mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn eu trafod, os o gwbl, o ran pasbortau brechu? Yn olaf, a fyddwch yn dod â hyn i bleidlais i'r Senedd, Weinidog, o ran y mater pwysig hwn o basbortau brechu? Diolch, Llywydd.