6. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad ar effaith y dreth trafodion tir? OQ56810

Ers mis Ebrill 2018, mae'r dreth trafodiadau tir wedi codi dros £800 miliwn. Defnyddiwyd yr arian a godwyd i ariannu ein gwasanaethau cyhoeddus gwerthfawr, gan gynnwys buddsoddiad mewn tai cymdeithasol.

Diolch yn fawr iawn ichi am yr ateb. Flwyddyn diwethaf, fe gododd eich Llywodraeth chi y gyfradd uwch o'r dreth trafodiadau tir gan 1 y cant, a hynny er mwyn ceisio mynd i'r afael â'r argyfwng ail dai. Bryd hynny, roedd hyd at 44 y cant o'r tai a werthwyd yn fy etholaeth i yn Nwyfor Meirionydd yn ail dai. Fe wnaethon ni ym Mhlaid Cymru rybuddio bryd hynny fod yr 1 y cant yma ymhell o fod yn ddigonol ac na fyddai'n cael dim effaith o gwbl ar y farchnad. Flwyddyn yma eto rydyn ni wedi gweld bod hyd at 44 y cant o'r tai a werthwyd yn Nwyfor Meirionydd yn ail dai. Yn wir, yn eich etholaeth chi yng Ngŵyr ddaru o gynyddu o 24 y cant i 29 y cant yno. Mae'n bryd gweld newidiadau llawer mwy effeithiol. Onid yw'n amser ichi ystyried o leiaf treblu'r dreth trafodiadau tir er mwyn gwneud gwahaniaeth go iawn a datganoli'r arian i'n llywodraethau lleol er mwyn iddyn nhw ddefnyddio'r arian hwnnw i adeiladu tai cymdeithasol a fforddiadwy yn ein cymunedau ni?

Wel, mae cyllid o'r dreth trafodiadau tir eisoes yn cefnogi awdurdodau lleol ac eraill drwy gefnogi ein hagenda ar gyfer adeiladu mwy o gartrefi cymdeithasol. Ond mae'n rhaid imi ddweud bod un neu ddau o bethau y mae angen i mi eu nodi. Felly, mae'r gyfradd ychwanegol ar hyn o bryd yn 4 pwynt canran ar ben y prif gyfraddau ar gyfer treth trafodiadau tir. Felly, y cyhoeddiad diweddaraf oedd 1 y cant ychwanegol parhaol ar ben y 3 y cant.

Credaf hefyd ei bod yn bwysig inni gyfleu'r ffigurau'n gywir mewn perthynas â gwerthiannau tai a thrafodiadau. Felly, nid yw bob amser yn bosibl dweud a oedd eiddo sy'n ddarostyngedig i'r cyfraddau uwch eisoes yn un o'r categorïau roedd cyfraddau uwch yn berthnasol iddynt cyn y trafodiad. Felly, efallai nad yw'r trafodiad yn newid natur perchnogaeth yr eiddo. Er enghraifft, gall trafodiad fod rhwng un perchennog cartref gwyliau preifat a pherchennog cartref gwyliau preifat arall, ond gallai hefyd fod rhwng landlord prynu-i-osod sy'n darparu eiddo rhent i aelod o'r gymuned leol a landlord prynu-i-osod arall. Felly, credaf ei bod yn bwysig adlewyrchu'r ffigurau'n gywir. Nid ail gartrefi yw pob un ohonynt; mae'n amhosibl dweud hynny.

Mae hefyd yn bwysig nad yw'r ffigurau'n cynnwys stoc gyfan yr ardal, ond yr eiddo sydd wedi'i werthu yn unig. Nid yw hynny'n newid y ffaith fy mod yn deall bod prynu ail gartrefi'n broblem sylweddol mewn llawer o gymunedau, ond pan fyddwn yn ystyried y ffigurau, credaf ei bod hi'n bwysig ein bod yn gwneud hynny mewn ffordd sy’n dangos y darlun ehangach.

Wrth siarad yma ym mis Chwefror, dywedais fod

'cyfraddau uwch treth trafodion tir uwch Llywodraeth Cymru, a darodd nifer fawr o fusnesau bach a chanolig cyfreithlon, llawer ohonynt ag eiddo ger ffin fewnol y DU â Lloegr, yn uwch na chyfraddau treth uwch tir y dreth stamp gyfatebol yn Lloegr ar gyfer prisiau prynu hyd at £125,000 yn unig, ac yn uwch ar gyfer yr holl brisiau prynu yn Lloegr dros £180,000 yn unig… hyd yn oed ar ôl y gwyliau cyfraddau uwch a gyflwynwyd gan Lywodraeth y DU mewn ymateb i bandemig COVID ddod i ben'.

Yn ychwanegol at hyn, codir cyfraddau uwch o dreth trafodiadau tir ar bryniannau eiddo i'w rentu, yn ogystal ag ail gartrefi. Gan hynny, sut rydych yn ymateb i'r etholwr a anfonodd e-bost yr wythnos diwethaf, i ddweud 'Mae gennyf fusnes bach sy'n gosod eiddo gwyliau, a daeth y tŷ drws nesaf i mi ar y farchnad, ar werth drwy asiant tai lleol. Hoffwn ei adnewyddu a'i ddefnyddio fel eiddo gwyliau ar osod, nid ail gartref. Rwyf wedi cael gwybod y byddai'r dreth stamp trafodiadau tir yn uchel iawn. Nid yw'r tŷ yn ffit i fod yn gartref, ac rwy'n ceisio annog pobl i ymweld â Chymru a hybu'r economi'?

Credaf fod y sefyllfa a ddisgrifiwyd gan Mark Isherwood yn dangos bod nifer o ffactorau i'w hystyried yma o ran cymhellion pobl i brynu eiddo. Rydym wedi gwneud y penderfyniad bwriadol i geisio cynyddu'r gyfradd uwch o dreth trafodiadau tir, gan ein bod yn awyddus iawn i gefnogi unigolion mewn cymunedau i allu prynu eu cartref i fyw ynddo. Dyna ein prif awydd yn hynny o beth, er ein bod yn deall pwysigrwydd twristiaeth i lawer o gymunedau yng Nghymru. Mae'n gydbwysedd anodd iawn, ond rydym yn awyddus iawn i sicrhau bod pobl yn gallu dod o hyd i dai fforddiadwy i fyw ynddynt yn eu cymunedau eu hunain. Mae rhan o hynny'n ymwneud â defnyddio trethi. Credaf weithiau ei bod yn bosibl gorbwyso'r effaith y bydd treth trafodiadau tir yn ei chael ar ymddygiad; treth codi refeniw ydyw yn y bôn, wrth gwrs. Ond mae llawer o bethau i'w hystyried yma. Mae'n bwysig ein bod yn ystyried cynllunio. Mae'n bwysig ein bod yn ystyried faint yn rhagor y gallwn ei fuddsoddi mewn tai cymdeithasol. Mae'n bwysig ein bod yn ystyried sut y gallwn weithio gyda landlordiaid preswyl ac eraill i ysgogi buddsoddiad yn yr agenda benodol hon. Felly, mae llawer iawn o agweddau i'w hystyried yma. Mae'n ymwneud yn rhannol â'r cyflenwad tai, yn rhannol â chynllunio, ond mae hefyd yn ymwneud â sut rydym yn defnyddio'r adnoddau eraill sydd ar gael i ni. Nid oes unrhyw un o'r pethau hyn yn mynd i ddatrys y broblem ar eu pen eu hunain.