Part of 1. Cwestiynau i’r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol – Senedd Cymru am 1:51 pm ar 22 Medi 2021.
Rwy'n cytuno â'r Gweinidog fod rhaglen Cymru ac Affrica yn rhaglen bwysig iawn. Yn anffodus, mae trefedigaethedd carbon ar gynnydd yn Affrica, a bydd y Gweinidog yn ymwybodol fod gan Uganda broblem fawr gyda ffermwyr ymgynhaliol yn cael eu gorfodi oddi ar eu tir i wneud lle ar gyfer plannu coed y gellir eu defnyddio yn eu tro i werthu credydau carbon a gwrthbwyso allyriadau carbon gwledydd y gorllewin. Yn wir, nododd adroddiad a oedd yn dadansoddi polisi coedwigaeth Uganda fod y fframweithiau cyfreithiol presennol yn brin o ddarpariaethau hanfodol megis gorfodi hawliau deiliadaeth ar gyfer cymunedau lleol a darparu rhwymedïau digonol ac effeithiol os caiff yr hawliau hyn eu torri.
Nid yw holl ardal Mynydd Elgon mewn parth gwarchodedig. Mae rhan sylweddol ohoni mewn perchnogaeth breifat. Byddai polisi'r Llywodraeth hon o ailgoedwigo rhanbarth cyfan Mynydd Elgon gyda ffrwythau, cysgod a choed tanwydd yn galw am gael gwared ar ffermwyr lleol sy'n gweithio ar dir wedi'i ddatgoedwigo. Mae cryn dipyn o ffermio a phrosesu bambŵ yn digwydd ar safle Mynydd Elgon. Byddai cael gwared ar y ffermwyr hyn nid yn unig yn effeithio ar fywoliaeth pobl, ond ar ddiwylliant lleol y gymuned Gisu, lle mae bambŵ yn ddanteithfwyd lleol. A all y Gweinidog egluro sut y gellir sicrhau na chaiff unrhyw ffermwyr eu symud oddi ar eu tir i blannu'r coed hyn? Sut y bydd y Gweinidog yn sicrhau na fydd Llywodraeth Uganda yn defnyddio tir preifat i ateb gofynion prosiect Maint Cymru? Ac yn olaf, pa gamau y bydd y Gweinidog yn eu cymryd fel na fydd y Senedd hon na'r genedl Gymreig yn cael eu cyhuddo o drefedigaethedd carbon ar lwyfan rhyngwladol? Diolch.