4. Datganiad gan Weinidog yr Economi: Y Gronfa Ffyniant Gyffredin a Chronfa Codi’r Gwastad

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:01 pm ar 28 Medi 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 4:01, 28 Medi 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch am y gyfres o gwestiynau. Rwy'n falch o nodi ei fod yn cydnabod y pryder ymarferol iawn, waeth beth fo'r fframwaith polisi, fod y diffyg gwneud penderfyniadau yn anfantais wirioneddol i awdurdodau lleol o unrhyw arweinyddiaeth wleidyddol yma yng Nghymru. Rwy'n gobeithio y gellir gwneud penderfyniadau, ond, fel y dywedais i, mae hynny eisoes yn peryglu'r gallu i wario'r arian hwnnw mewn pryd ac yn effeithiol yn unrhyw ran o Gymru.

Rwyf hefyd wedi gofyn am gyfarfod â Michael Gove cyn yr adolygiad o wariant. Hoffwn gael y cyfarfod brys y cyfeiriodd ato. Nid wyf yn siŵr a oes gan Michael Gove bobl yn gwrando, ond mae'n ddefnyddiol clywed bod cefnogaeth gan feinciau'r Ceidwadwyr iddo gwrdd â mi i drafod y materion hyn eu hunain. Rwy'n credu bod eiliad o gyfle i gael sgwrs am yr hyn y gellir ei wneud mewn gwirionedd, oherwydd mae llawer o'r hyn a ddywedodd yr Aelod sy’n bwysig iddo yn cael ei beryglu'n uniongyrchol gan y dull presennol.

Os meddyliwch chi am yr hyn y gwnaethoch chi ei ddweud am awdurdodau lleol, mewn gwirionedd, fe wnaethom ni gynllunio fframwaith newydd ar gyfer buddsoddi economaidd gydag awdurdodau lleol fel un o'n partneriaid allweddol. Rydym wedi adeiladu ar y cydberthnasau hynny ac rydym wedi gweithio gyda nhw i gynllunio fframwaith newydd, ac mae awdurdodau lleol yn rhedeg y cyd-bwyllgorau corfforaethol hynny. Byddai ganddyn nhw lais sylweddol yn y ffordd y byddai arian yn cael ei wario yn y dyfodol a bydden nhw'n cynllunio blaenoriaethau lleol gyda ni fel partneriaid. Yn wir, mae Cyd-bwyllgorau Corfforedig yn bwriadu ymgymryd â chyfrifoldebau'n gynt yn hytrach nag yn hwyrach, ac, mewn sawl ffordd, mae rhai cysondebau yno gyda'r bargeinion twf y mae Llywodraeth y DU wedi'u hariannu ar y cyd â ni. Mae'n dysgu gwersi o gylchoedd blaenorol o gyllid yr Undeb Ewropeaidd i geisio sicrhau bod gennym ymyriadau mwy strategol a mwy ohonyn nhw i wneud gwahaniaeth gwirioneddol.

Nid yw rhannu'r dull hwnnw o weithredu mewn proses ymgeisio awdurdod lleol yn unig yn gwarantu y bydd ardaloedd mewn angen yn llwyddiannus mewn proses ymgeisio gystadleuol—dyna un her. Ar hyn o bryd, gwyddom ein bod yn colli swm sylweddol o arian—mwy na £300 miliwn yn llai na’r hyn a gawn os bydd y symiau bach o arian yn y cronfeydd treialu yn cael eu darparu mewn gwirionedd yn ystod eleni. Mae hynny'n fater o ffaith; nid oes modd ei osgoi ac ni ellir ei wadu, ni waeth faint mae'r Aelod yn ysgwyd ei ben.

O ran yr heriau o geisio darparu gwersi o 20 mlynedd o wneud dewisiadau yma yng Nghymru, mae hynny'n tanlinellu'r pwynt mewn gwirionedd: bydd 20 mlynedd o Weinidogion yn y lle hwn yn gwneud dewisiadau a bod yn atebol i'r sefydliad hwn am y dewisiadau hynny yn dod i ben os bydd y dull presennol yr oedd yr Ysgrifennydd Gwladol blaenorol yn ei ddilyn yn parhau, oherwydd nid oes gennym rôl ystyrlon yn y ffordd mae'r cronfeydd yn cael eu cynllunio. Un o'r ychydig ddewisiadau a wnaed oedd torri cwys Gweinidogion Llywodraeth Cymru yn fwriadol, felly, mewn gwirionedd, nid oes cyfle i rannu'r hyn sydd wedi digwydd, oherwydd nid oes gan Lywodraeth y DU ddiddordeb mewn gwrando, neu o leiaf nid oedd ganddyn nhw gyda'r Ysgrifennydd Gwladol blaenorol.

Byddwn i'n dweud, pan fydd yr Aelod yn sôn am Busnes Cymru a'i werth, fod rhan sylweddol o gyllid Busnes Cymru yn dod o'r cronfeydd hyn. Gyda'r ffordd mae'r dull presennol wedi'i gynllunio, ni fydd yr arian hwnnw yno. Gallaf ddweud wrthych chi nad oes arian sbâr i lawr cefn y soffa weinidogol, bod yn rhaid i fy nghyfaill da a fy nghydweithiwr Rebecca Evans ddod o hyd i'r arian hwnnw yn y maes hwnnw, neu'r traean o arian a fyddai'n diflannu o brentisiaethau na ellir eu gwario o dan y dull presennol, neu, yn wir, yr arian ar gyfer cefnogi swyddi ym mhob un etholaeth ledled Cymru gyda'r banc datblygu hefyd.

Mae'r dull presennol, fel y mae, yn sylweddol ddiffygiol a bydd yn costio swyddi a chyfleoedd ym mhob cymuned yng Nghymru. Gobeithio y bydd Michael Gove yn manteisio ar y cyfle i siarad â ni ac i weithio gyda ni ac i edrych ar sut y byddwn yn cael fframwaith y gall Cymru weithio'n iawn ynddo ac na fydd yn peryglu'r gwaith yr ydym ni wedi'i wneud, gan ddysgu'r gwersi o fwy nag 20 mlynedd o wneud dewisiadau yma yng Nghymru, ac i ni a phawb weithio'n effeithiol gyda phartneriaid yma yng Nghymru i greu swyddi a chyfleoedd fel y dymunwn wneud hynny.