Diolch, Dirprwy Lywydd. Fel yr eglurodd Plaid Cymru yn y ddadl ar y pwnc hwn cyn y toriad, hyd yma mae agenda codi'r gwastad San Steffan wedi golygu mwy o bwerau i San Steffan, mwy o arian ar gyfer seddi Torïaidd, a llai o ddemocratiaeth, cyllid a chynrychiolaeth i Gymru. Rydym ni’n haeddu gwell na hyn, ac yr oedd ein gwelliannau ni, wrth gwrs, yn adlewyrchu hynny. Yn ystod y ddadl honno ceisiwyd gwneud pwyntiau penodol ynghylch y broses y tu ôl i'r meini prawf dethol ar gyfer y cronfeydd hyn, ac fe wnaethom ni alw am asesiadau manwl o'r effaith y bydd yr arian hwn yn ei chael ar Gymru. Roeddem ni, wrth gwrs, yn falch bod y Llywodraeth wedi cefnogi'r gwelliannau hynny ar y pryd.

Os na fydd y cronfeydd hyn yn cael eu disodli'n llawn a'u gweithredu gan y rhai sy'n gwneud penderfyniadau datganoledig, yna bydd Cymru'n cael cam difrifol ac yn waeth ei byd. Yn hytrach na phrofi cryfder yr undeb, roedd ymateb pandemig y DU mewn gwirionedd yn un cymhorthdal enfawr i dde Lloegr. Mae'r Ganolfan Polisi Blaengar wedi cyfrifo bod Llywodraeth y DU wedi gwario £1,000 yn fwy fesul preswylydd yn Llundain nag yng Nghymru, a £6.9 biliwn yn fwy ar Lundain na phe bai gwariant brys wedi'i ddyrannu i bob gwlad a rhanbarth yn gyfartal. Ni all Llywodraeth Cymru adael i'r un peth ddigwydd gyda'r cronfeydd hyn. Mae'n rhaid i Gymru gael ei chyfran deg o San Steffan.

Gan droi at eich datganiad, Gweinidog, mae Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru wedi nodi bod ansicrwydd o hyd ynghylch sut y bydd cyllidebau'n edrych yn 2022-23, sy'n golygu bod y gallu i gynllunio ar gyfer y tymor hir yn cael ei lesteirio. Ydy'r Gweinidog yn cytuno, fel mater o frys, y dylai Llywodraeth y DU nodi ei chynllun manwl ar gyfer ariannu a dyluniad yr arian hwn fel bod eglurder a sicrwydd i'r holl randdeiliaid gynllunio ar gyfer y blynyddoedd i ddod?

O ran amserlen ar gyfer cyhoeddi asesiad o effaith, mewn ymateb i gwestiwn ysgrifenedig a gyflwynwyd dros yr haf yn gofyn pryd y bydd y Llywodraeth yn gosod gerbron y Senedd asesiad o effaith yn dangos effaith y trefniadau ariannu hyn ar ddosbarthu cyllid ledled Cymru, fe wnaethoch ateb yn dweud

'o ystyried yr oedi a'r ansicrwydd parhaus ynghylch y cyllid hwn, nid yw'n ymarferol ar hyn o bryd pennu amserlen gadarn ar ba bryd y gellir cynnal asesiad effeithiol o effaith y trefniadau ariannu hyn.'

Wrth gwrs, ailadroddwyd y sefyllfa hon yn y datganiad heddiw. Ond a yw'r Gweinidog yn cytuno bod oedi pellach ar ochr San Steffan o bethau yn sarhad arall eto ar allu ein Senedd yng Nghymru i weithredu atebion polisi ac ariannu sy'n gweithio i Gymru?

Cododd fy nghyd-Aelod Rhys ab Owen hefyd gyda Gweinidog y cyfansoddiad yr wythnos diwethaf yr adran codi'r gwastad newydd yn Whitehall. Fel y nododd, mae Llywodraeth y DU wedi dweud o'r blaen, pan fyddan nhw o'r farn ei bod yn briodol, y byddan nhw yn gofyn am gyngor gan Lywodraeth Cymru ar brosiectau yng Nghymru. Ydy'r Gweinidog wedi cael unrhyw drafodaethau cynnar gyda'r Ysgrifennydd Gwladol am godi'r gwastad ynghylch sut y bydd eu dwy adran yn cydweithio? Pa mor hyderus yw'r Gweinidog y bydd yr adran newydd hon yn Whitehall yn ymgysylltu'n wirioneddol â Gweinidogion Cymru?

Ac yn olaf, dros y toriad, cododd Prifysgol Caerdydd bryderon y gallai torri addewidion gan Lywodraeth y DU ar gyllid yn y dyfodol effeithio'n drwm ar sylfaen ymchwil ac arloesi Cymru. Roedd sylfaen ymchwil Cymru yn hanfodol wrth gefnogi ymateb cychwynnol y genedl i COVID-19 a byddai'n hanfodol mewn paratoadau ar gyfer pandemigau yn y dyfodol, pwynt a gydnabyddir, wrth gwrs, gan brif swyddog meddygol Cymru. Er bod gan San Steffan rôl glir i'w chwarae, mae hefyd yn hanfodol bod Cymru'n gwneud gwell defnydd o'i sylfaen ymchwil i fynd i'r afael â'r difrod a achoswyd gan COVID-19, gyda chymorth Llywodraeth Cymru, i wneud y defnydd gorau o'n harbenigedd a'n seilwaith. Mae prifysgolion Cymru, wrth gwrs, yn hanfodol i'r economi, gan greu dros £5 biliwn a bron i 50,000 o swyddi. Mae effeithiau economaidd pandemig COVID-19 ac agenda ôl-UE yn golygu bod angen i ni symud ymlaen yn awr ar yr argymhellion yn adolygiadau Diamond a Reid, yn gynt yn hytrach nag yn ddiweddarach, yn benodol: i gynnal cyllid ymchwil sy'n gysylltiedig ag ansawdd; i gadw ymreolaeth academaidd; i gynyddu arloesedd ac ymgysylltiad Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru i £25 miliwn—fel y mae ar hyn o bryd, mae'n £15 miliwn; i greu cronfa dyfodol Cymru gwerth £30 miliwn, gan wobrwyo sefydliadau sy'n denu buddsoddiad i Gymru; a sefydlu cronfa fuddsoddi Dewi Sant gwerth £35 miliwn, gan gynnwys arloesedd, cystadlaethau a chanolfannau.

Roedd Pwyllgor Economi, Seilwaith a Sgiliau'r Senedd ddiwethaf yn cefnogi gweithredu'r argymhellion hyn fel mater o frys yn ei adroddiad etifeddiaeth. Ydy'r Gweinidog yn derbyn bod gan Lywodraeth Cymru ymrwymiadau rhagorol yn y mater hwn y gallan nhw eu datrys heb fod angen cymorth gan San Steffan, a pha gamau mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod yr argymhellion sydd wedi’u derbyn eisoes yn cael eu gweithredu cyn gynted â phosibl?