Part of the debate – Senedd Cymru am 4:10 pm ar 28 Medi 2021.
Diolch am y cwestiynau. Fe wnaf ymdrin â'ch pwynt olaf yn gyntaf, a hynny yw fy mod yn ofni ei fod yn bwysig beth sy'n digwydd dros y mis nesaf gyda'r adolygiad o wariant, am ein gallu i fwrw ymlaen â'r ymrwymiadau rydyn ni wedi'u gwneud. Mae ein hymrwymiad i gael strategaeth wyddoniaeth flaengar ac i fanteisio i'r eithaf ar ein cyfleoedd ym maes ymchwil, datblygu ac arloesi yn dal i fod yno. Ond mae angen i ni ddeall yr offer y bydd gennym ni i wneud hynny. Felly, mae'n ymwneud yn rhannol â'r gronfa lefelu; mae hefyd yn ymwneud â'r hyn sy'n mynd i ddigwydd yn yr adolygiad o wariant a'r gyllideb. Bydd craffu ar bwyllgorau pan gyflwynir ein cyllideb ein hunain, ac rwy'n siŵr bod y Gweinidog cyllid wedi bod yn gwrando gyda diddordeb am fwy fyth o geisiadau am arian, sydd bob amser i’w ddisgwyl pan fyddwch yn Weinidog yn y Llywodraeth. Ond y pwynt difrifol yw bod gennym ymrwymiad y byddwn yn ceisio'i gyflawni, cyn belled ag y gallwn, gyda'r adnoddau sydd gennym, a byddwn yn nodi sut y gallwn wneud hynny pan fydd gennym ddarlun cliriach am adnoddau.
Ar hyn o bryd, rydym ar y trywydd i gael llai o lais dros lai o arian. Nid yw hynny'n sefyllfa wych i fod ynddi, ac nid wyf yn deall sut y gallai unrhyw un a etholwyd i'r lle hwn ddathlu'r ffaith bod dull bwriadol o ddileu pwerau ac adnoddau oddi wrth y sefydliad hwn. Os yw pobl am gael ymagwedd wahanol gan Lywodraeth Cymru, wel, dyna beth mae pobl yn ei benderfynu pan fyddwn yn cael etholiadau. Rydym wedi cael etholiadau gyda maniffestos, mae pobl wedi pleidleisio, mae gennym agenda yr ydym yn dymuno bwrw ymlaen â hi, oherwydd dyna'r cyfrifoldeb mae pobl Cymru wedi dewis ei roi i ni. Ni allaf asesu'r cronfeydd newydd. Rwyf wedi ymrwymo i asesu'r cronfeydd newydd pan fyddwn mewn sefyllfa i wneud hynny, ond, fel y gwnaeth llefarydd y Ceidwadwyr gydnabod, nid oes yr un o'r cronfeydd newydd wedi'i ddyrannu eto, hyd yn oed yn y cyfnod prawf. Felly, ni allwn hyd yn oed asesu effaith y cyfnod prawf, oherwydd nid yw'r penderfyniadau wedi'u gwneud, heb sôn am unrhyw benderfyniadau gwario sy'n cael eu gwneud. Pan fydd gennym fframwaith, pan fydd gennym fwy o benderfyniadau am yr hyn mae hynny'n ei olygu, byddwn yn cyflawni'r ymrwymiad yr ydym ni wedi'i wneud i ddarparu asesiad o'r hyn y credwn y bydd hynny'n ei wneud, yn ogystal â'r hyn a wneir wedyn pan wneir dewisiadau am y gwariant ehangach hwnnw.
Rwy'n credu bod pwynt cyfle o hyd, fel y dywedais i, i'r Ysgrifennydd Gwladol newydd, ac mae hynny'n rhannol yn dod yn ôl at y pwyntiau yr oeddech chi'n eu gwneud am yr hyn yr ydym yn ei ddeall am y gweithredu, y dyluniad a'r cynllun fel y mae. Y realiti yw nad oes un. Y pwyntiau allweddol a wnaed oedd y byddai penderfyniadau'n cael eu gwneud gan Weinidogion y DU. Gwnaed penderfyniadau ynghylch peidio â gwrando ar Lywodraeth Cymru a pheidio â gweithio gyda hi, mewn ffordd a oedd yn eithaf syfrdanol, wrth anwybyddu'r cyfle i weithio gyda ni mewn ffordd a allai ac a ddylai fod yn adeiladol. Wedi'r cyfan, oherwydd y risgiau dan sylw, pwy ar y ddaear sydd am fod yn gyfrifol am wneud dewisiadau a allai weld y rhaglen brentisiaeth yn cael ei lleihau o ganlyniad uniongyrchol i'r dewisiadau a wneir mewn swyddfa weinidogol yn Whitehall? Nid wyf yn credu mai dyna y byddai Aelodau Ceidwadol yn y lle hwn nac unrhyw un arall yn falch o sefyll i fyny a dweud eu bod wedi’i gyflawni. Ond mae'r ffaith nad oes cynllun mewn gwirionedd, nid yn unig i Gymru ond i'r DU—. Felly, pe baech yn siarad â chynrychiolwyr o Loegr, bydden nhw'n dweud wrthych chi nad ydyn nhw'n deall sut mae hyn yn mynd i weithio, oherwydd nid oes cynllun ar hyn o bryd. Y cyfle i Michael Gove yw gweithio gyda ni ar sut y gallai fframwaith yn y DU edrych, yn yr un ffordd yn union lle'r ydych wedi cael fframweithiau ar draws yr Undeb Ewropeaidd yn y gorffennol, ond i fod yn glir iawn ynghylch y dewisiadau sy'n cael eu gwneud yma yng Nghymru ynghylch yr hyn a wnawn gyda'r arian a bod yn glir am y symiau o arian sydd ar gael, fel y gall Gweinidogion yma gael eu dwyn yn briodol o hyd i gyfrif am ddewisiadau y dylem ni fod yn eu gwneud gyda'r pwerau mae'r cyhoedd yng Nghymru yn disgwyl i ni eu cael ac i'w harfer.
Yn y llythyr, yn fy nghais i gwrdd â Michael Gove—dylwn ddweud, efallai, i gydbwyso rhywfaint o feirniadaeth Llywodraeth y DU a Gweinidogion Ceidwadol, nad fi yw cefnogwr mwyaf Michael Gove, ac mae'n debyg na fyddwn i'n mynd allan i ddawnsio gydag ef, ond pan ddaw'n fater o'r ffordd mae wedi gweithredu rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraethau datganoledig yn y pandemig, mae ganddo gyfrifoldebau undeb y mae'n eu cadw, ac rwy'n gobeithio bod hynny'n golygu, efallai'n fwy na Gweinidogion eraill yn Llywodraeth y DU, ei fod yn deall realiti gweithio gyda Llywodraethau datganoledig, ac, mewn gwirionedd, pan fyddwch chi'n gweithio gyda Llywodraethau datganoledig, y byddwch yn cael mwy o waith yn gyflymach. Dylwn ddweud, mewn cyfarfodydd y mae wedi'u cynnal, maen nhw bob amser wedi cael eu rhedeg a'u cynnal yn broffesiynol. Byddwn i'n gobeithio bod dull gweithredu ‘bwrw ati’ yn un y bydd yn ei gymryd, i fod eisiau gwneud pethau—ar gyfer ei amcanion ei hun, rwy’n deall, hefyd—ond, yn yr un modd, i wneud hynny mewn ffordd a fyddai, o fy safbwynt i, yn cryfhau'r achos dros yr undeb ac yn sicrhau ein bod yn ymgymryd â'n cyfrifoldebau ac yn cael ein dwyn i gyfrif yn briodol lle y dylem fod, o fewn y Senedd genedlaethol hon.