2. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ynghylch y rheoliadau diogelwch yn y gweithle y disgwylir i gyflogwyr yn Nwyrain De Cymru eu dilyn? OQ56929

Gallaf gadarnhau bod fy swyddogion wedi drafftio canllawiau ‘Diogelu Cymru yn y gwaith’, ac wrth wneud hynny, wedi ymgynghori â chydweithwyr yn y maes iechyd a gwasanaethau cymdeithasol. Cafodd y canllawiau eu trafod a'u cymeradwyo wedyn gan y Cabinet. Mae'r canllawiau'n nodi'r rhwymedigaethau ar bobl sy'n gyfrifol am adeiladau sy'n agored i'r cyhoedd neu lle mae gwaith yn digwydd, a mesurau rhesymol y mae'n rhaid eu hasesu ac asesiadau risg y mae'n rhaid eu cwblhau gyda'u staff a'u cynrychiolwyr.

Diolch am eich ateb cychwynnol, Weinidog. Cefais lythyr gan undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol yn mynegi, ac rwy'n dyfynnu, 'pryderon gwirioneddol ynghylch diogelwch yn cael ei beryglu gan reolwyr yr Adran Gwaith a Phensiynau yng Nghasnewydd, gan roi staff a hawlwyr mewn perygl yng nghanolfan waith Casnewydd mewn modd byrbwyll'. Mae'r llythyr yn nodi cyfres o faterion pryderus, Weinidog, sy'n ymwneud â diffyg mesurau cadw pellter cymdeithasol, awyru gwael a thoriadau i lanhau. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae dau aelod o staff yn cael eu gorfodi i weithio yn y ganolfan waith er eu bod mewn cysylltiad agos â phlant yn eu cartrefi sydd wedi profi'n bositif am COVID. Gyda diwedd y cynllun ffyrlo ar fin digwydd, mae'n debyg y bydd mwy fyth o bwysau ar wasanaethau'r Adran Gwaith a Phensiynau a gallem weld mwy fyth o bobl yn dod i mewn i'r lleoedd anniogel hyn a chynnydd mewn COVID yn y gymuned. A fyddech yn cytuno â mi, Weinidog, fod gweithwyr y sector cyhoeddus yn haeddu eu diogelu a sicrwydd na fyddant yn cael eu rhoi mewn sefyllfaoedd peryglus yn y gwaith?

Ac yn olaf, Weinidog, pa gamau brys y byddwch yn eu cymryd i ddiogelu gweithwyr a hawlwyr yng nghanolfan waith Casnewydd a chanolfannau ledled Cymru i sicrhau bod safonau diogelwch yn cael eu gorfodi ac nad oes unrhyw aelod o staff na'r cyhoedd yn cael eu rhoi mewn mwy o berygl?

Wel, nid yw hyn yn swnio mor wahanol â hynny i rai o'r heriau a gawsom gyda'r Asiantaeth Trwyddedu Gyrwyr a Cherbydau yn gynharach yn y pandemig. A gwn fod Aelodau a chanddynt weithwyr yn y DVLA yn Abertawe a fydd yn cofio pa mor anodd oedd cysylltu â'r cyflogwr bryd hynny. Felly, hoffwn ailddatgan ambell bwynt a ddylai fod yn rhai syml. Mae'r gyfraith yng Nghymru yn berthnasol i bob cyflogwr yng Nghymru yn y sector preifat a'r sector cyhoeddus o ran y disgwyliad eu bod yn cynnal asesiadau risg, ac yn eu cynnal yn briodol, yn cyhoeddi'r wybodaeth, ac yn gwneud hynny gyda'u staff. Y neges gyson yma yng Nghymru, gan y Llywodraeth hon, yw y dylech weithio gartref lle bynnag y bo modd. Nawr, deallaf y bydd cyflogwyr yn cael sgyrsiau gyda'u gweithwyr ynglŷn â'r gallu i weithio gartref—i rai pobl, nid yw bob amser yn bosibl gwneud eu holl waith gartref. Ond hefyd, ceir rhesymau pam y gallai pobl fod yn awyddus i ddychwelyd i'r gweithle—ceir ystyriaethau penodol ynglŷn â llesiant y gweithlu, ynglŷn â phobl sy'n awyddus iawn i fod neu sydd angen bod yn y gweithle. Fodd bynnag, nid yw hynny'n golygu y dylai cyflogwyr fynnu bod staff yn gweithio yn yr un ffordd ag y gwnaent cyn y pandemig, mewn swyddfeydd bychain a chaeedig.

Rwy'n deall bod yr Aelod wedi cyfeirio at undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol, ac wrth gwrs, rydym yn siarad ag undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol a chyflogwyr ledled y wlad yn rheolaidd. Os oes problemau gwirioneddol na allant eu datrys gyda'r cyflogwr, byddwn yn disgwyl i'r materion hynny gael eu huwchgyfeirio fel y bo'n briodol, ac mae hynny'n cynnwys sicrhau bod pawb yn dilyn gofynion y gyfraith yma yng Nghymru, gan gynnwys rhoi ystyriaeth briodol i gyngor y Llywodraeth hon ynglŷn â sut i gadw pob un ohonom yn ddiogel, gan nad yw'r pandemig hwn ar ben eto.

Weinidog, mae'n debyg eich bod wedi cyfeirio at y rhan fwyaf o hyn beth bynnag yn yr hyn yr ydych newydd ei ddweud, ond mae'r pandemig wedi cael effaith ddifrifol ar lawer o ddulliau gweithio confensiynol, ac un o'r dulliau hynny oedd gweithio yn y swyddfa. Mae gweithio gartref, yn ôl Cymdeithas Frenhinol Iechyd y Cyhoedd, yn cael effaith andwyol ar iechyd meddwl llawer o bobl, gyda 56 y cant o’r bobl a holwyd yn dweud eu bod yn ei chael hi'n anoddach ymlacio wrth weithio gartref, a 67 y cant yn dweud eu bod yn teimlo llai o gysylltiad â'u cydweithwyr. Er y gall gweithio gartref fod yn fuddiol i fusnesau a sefydliadau, ac efallai i'r gymdeithas yn gyffredinol ar hyn o bryd, mae'n amlwg y gallai sefyllfa lle mae gweithwyr yn defnyddio eu tai fel swyddfeydd dros dro fod yn niweidiol nid yn unig i'r economi, ond hefyd i'w hiechyd meddwl. A wnaiff y Gweinidog amlinellu pa gamau sy'n cael eu cymryd i annog mwy o bobl i ddechrau gweithio yn y swyddfa eto, efallai? A gallai hynny fod yn berthnasol i'r lle hwn hefyd.

Wel, mae'r Aelod yn nodi peth o'r effaith ar rai pobl sydd wedi bod yn gweithio gartref. Ac fe wneuthum gydnabod hynny yn fy ateb cyntaf—ceir rhesymau'n ymwneud â llesiant pobl, lle gallai pobl fod yn awyddus i ddychwelyd i'r swyddfa am rywfaint o'r wythnos. Ond y canllawiau a'r cyngor gan y Llywodraeth hon yw gweithio gartref lle gallwch wneud hynny. A'r rheswm am hynny yw'r cyngor clir a gawn sy'n dweud ei fod yn gwneud gwahaniaeth mawr iawn wrth atal lledaeniad COVID, ac fel rydym wedi'i ddweud dro ar ôl tro, nid yw'r pandemig ar ben eto. Mae a wnelo hyn â sut y llwyddwn i gyrraedd diwedd y pandemig heb gael niwed diangen. Felly, nid yw'n fater o ddweud yn syml y dylai pawb ddod yn ôl i weithio yn y swyddfa fel pe bai'r cyfnod hwn wedi bod a phawb yn gweithio fel y gwnaent cyn y pandemig. Ond yn yr un modd, i rai pobl, mae gweithio gartref wedi bod yn welliant gwirioneddol i ansawdd eu bywyd—o ran cydbwyso cyfrifoldebau y tu allan i'w gwaith, yn ogystal ag yn eu gwaith. Mae llawer o fusnesau'n cydnabod bod cynhyrchiant wedi gwella am fod pobl yn gallu gweithio o bell hefyd. Ac yn fy sgyrsiau â grwpiau busnes, maent yn argyhoeddedig iawn nad yw'r hen ffyrdd o weithio'n debygol o ddychwelyd yn yr un ffordd yn union. Mae manteision i'w cael i gynhyrchiant o fod pobl yn dymuno parhau i weithio gartref am rywfaint o'r wythnos, hyd yn oed pan fydd y pandemig ar ben, yn ogystal â dymuno bod mewn swyddfa. Felly, mae'n fater o gydbwyso'r holl bethau hynny, ond ar hyn o bryd, rwy'n ailadrodd mai'r cyngor gan y Llywodraeth hon, wedi'i gefnogi gan iechyd y cyhoedd, yw gweithio gartref lle bynnag y bo modd. Wrth gwrs, dros y ffin, er nad yw Llywodraeth y DU yn rhoi'r cyngor hwnnw ar hyn o bryd, fe welwch eu bod yn cydnabod y gallai fod yn rhywbeth y byddant yn gofyn i bobl ei wneud os yw'r pandemig yn parhau i waethygu yn Lloegr hefyd.