2. Sut mae Llywodraeth Cymru yn darparu cymorth iechyd meddwl i bobl ifanc yn Alun a Glannau Dyfrdwy? OQ56952

Diolchaf i Jack Sargeant. Llywydd, mae cymorth iechyd meddwl i bobl ifanc yn Alun a Glannau Dyfrdwy yn cael ei ddarparu drwy amrywiaeth o wasanaethau, o ymyrraeth ataliol a chynnar i wasanaethau arbenigol ar gyfer pobl â salwch difrifol. Mae cynorthwyo ysgolion i wella llesiant emosiynol a meddyliol wedi bod yn bwyslais penodol i ddatblygiad polisïau a gwasanaethau yn ystod y blynyddoedd diwethaf.

Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Fel y gwyddoch chi, mae hyn yn flaenoriaeth allweddol i mi, ac i chithau hefyd fel rwy'n ei ddeall. Ac rwyf i wrth fy modd fy mod i wedi cael cyfle, ddydd Gwener, i ymweld ag Ysgol Saltney Ferry i weld yn bersonol eu gwaith y maen nhw'n ei wneud ar lesiant disgyblion yn eu hysgol. A, Prif Weinidog, dyma'r ysgol gyntaf yn sir y Fflint i ennill y wobr llesiant ar gyfer ysgolion, ac mae'n llwyddiant gwych, ac yn un sy'n cydnabod yn ffurfiol y cymorth iechyd meddwl y mae'r ysgol yn ei gynnig i'w disgyblion, i'w staff, y rhieni a'r gofalwyr, gan wneud llesiant emosiynol yn ganolog i fywyd yr ysgol. Ac rwy'n credu bod hynny yn rhywbeth y gallem ni i gyd ei ddysgu mewn bywyd bob dydd. Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno â mi fod yr ysgol yn haeddu canmoliaeth wirioneddol am eu gwaith, ac a wnewch chi ymrwymo i ofyn i'ch swyddogion edrych ar yr hyn y maen nhw wedi ei wneud er mwyn sicrhau a rhannu arfer gorau ledled Cymru?

Diolchaf i Jack Sargeant, Llywydd, am dynnu sylw at y gwaith gwych sy'n cael ei wneud yn ysgol Saltney Ferry, a hoffwn longyfarch pawb sy'n gysylltiedig â'r ysgol am y gwaith y maen nhw'n ei wneud. Fel mae'n digwydd, fe wnes i lwyddo i ddarllen adroddiad ar y wobr y maen nhw wedi ei hennill. A phan fyddwch chi'n gweld yr hyn y mae'r ysgol yn ei ddweud am sut y mae wedi mynd ati i ddiogelu iechyd a llesiant meddwl ei disgyblion, rydych chi'n gweld yn wirioneddol yr amrywiaeth drawiadol iawn o gamau y maen nhw wedi eu cymryd: polisi drws agored, lle mae unrhyw aelod o staff, unrhyw fyfyriwr, unrhyw riant neu ofalwr yn gwybod y bydd croeso iddo ddod i gael ystyriaeth o'i bryderon ac ymateb iddyn nhw, a'r llawer o ffyrdd llawn dychymyg y mae'r ysgol wedi dod o hyd iddyn nhw i ganiatáu i blant ifanc, yn enwedig, ddod o hyd i ffordd i'w llais gael ei glywed. Dywedodd pennaeth yr ysgol mai diben yr holl bethau y maen nhw'n eu gwneud yn y maes hwn yw gwneud yn siŵr bod eu pobl ifanc yn teimlo eu bod nhw'n cael eu cefnogi, eu cynnwys a'u hysgogi. Ac nid yw'n syndod o gwbl, ar ôl darllen yr hyn yr oedd ganddi i'w ddweud, fod yr ysgol wedi llwyddo i ennill y wobr llesiant honno.

Mae gwasanaeth iechyd meddwl plant a'r glasoed, CAMHS, sir y Fflint wedi ei leoli yn Alun a Glannau Dyfrdwy. Rwy'n parhau i gael gwaith achos lle mae CAMHS sir y Fflint yn gwrthod diagnosis awtistiaeth i blant gan eu bod nhw wedi mabwysiadu strategaethau cuddio ac ymdopi effeithiol yn yr ysgol, er eu bod nhw wedyn yn strancio gartref. Yn yr achosion hyn, mae'r cyngor yn rhoi'r bai wedyn ar rianta gwael, ac mae plant yn cael eu cymryd i ofal hyd yn oed. Er bod y teuluoedd yn yr achosion hyn yn cael eu gorfodi wedyn i gael diagnosis annibynnol arbenigol, yn cadarnhau bod eu plant ar y sbectrwm awtistiaeth, mae'r cyngor yn methu â nodi a chytuno â nhw ar y cymorth sydd ei angen ar eu plant a nhw eu hunain. Sut byddwch chi, felly, yn sicrhau bod staff mewn cyrff cyhoeddus yn deall ac yn gweithredu eu dyletswyddau newydd yn briodol o dan god awtistiaeth eich Llywodraeth? Sut bydd eich Llywodraeth chi yn monitro hyn? A sut bydd eich Llywodraeth yn ymateb i'r argymhellion yn adroddiad ymchwil cymdeithasol terfynol Llywodraeth Cymru ym mis Mai, 'Gwerthusiad o Raglen Beilot Mewngymorth y Gwasanaethau Iechyd Meddwl Plant a’r Glasoed (CAMHS): Adroddiad Terfynol', gan gynnwys,

'Dylai Llywodraeth Cymru ystyried dichonoldeb nodi a mapio'r sgiliau a'r cymwyseddau sy'n ofynnol gan staff sy'n cyflawni rolau gwahanol mewn ysgolion'?

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Fel y bydd eraill wedi sylweddoli wrth wrando arno, mae'n faes cymhleth lle gall yr anawsterau y mae rhai pobl ifanc yn eu hwynebu ac yn cael profiad ohonyn nhw gael eu cuddio gan dechnegau ymdopi y maen nhw'n eu hunain wedi eu datblygu, a lle nad yw bob amser yn hawdd i aelodau staff nodi'r anawsterau y mae person ifanc yn eu hwynebu. Rwy'n falch iawn o gadarnhau, eto, Llywydd, fod y Llywodraeth, o ganlyniad i'r adroddiad ar y rhaglen beilot mewngymorth mewn ysgolion—y rhaglen beilot mewngymorth CAMHS—wedi dod o hyd i'r cyllid i ymestyn y rhaglen beilot honno i bob awdurdod lleol yng Nghymru. Rhan o'r hyn y mae'r rhaglen beilot yn ei wneud yw ceisio gwneud yn siŵr bod staff rheng flaen nad ydyn nhw'n arbenigwyr eu hunain ym mhob agwedd ar iechyd meddwl neu ddatblygiad plentyn, ac na ellir disgwyl iddyn nhw fod, yn cael gwell hyfforddiant fel eu bod nhw'n ymwybodol o'r mathau o faterion y mae Mr Isherwood wedi eu crybwyll, a phan fyddan nhw o'r farn bod angen mathau eraill a mwy arbenigol o gymorth ar yr anghenion hynny, eu bod nhw'n gallu gwneud yn siŵr bod y mathau hynny o gymorth yn cael eu rhoi ar waith yn gyflym ar gyfer y person ifanc hwnnw. Felly, rwy'n credu bod gan y cynllun mewngymorth, a gymeradwywyd yn rymus yn yr adroddiad interim hwnnw, rai o'r atebion i'r penblethau a godwyd yn y cwestiwn, wrth gydnabod y cymhlethdodau—y cymhlethdodau gwirioneddol—sy'n bodoli o ran gallu ymateb i amrywiaeth mor eang o anghenion.