Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:39 pm ar 12 Hydref 2021.
Llywydd, rwy'n credu bod Carolyn Thomas yn gwneud pwynt pwysig iawn. Rydym ni wedi ymrwymo i'r cyflog byw gwirioneddol yn y sector gofal cymdeithasol ac i'w ariannu. Ond mae'r her o recriwtio a chadw'r gweithlu medrus ym maes gofal cymdeithasol yn fwy na mater o gyflog yn unig. Mae yn dibynnu, yn bendant, ar gynnig telerau ac amodau gwaith addas i bobl sy'n gwneud y gwaith hanfodol bwysig hwn. Nawr, yn ôl yn 2017, deddfodd y Senedd i ymdrin â rhai o'r enghreifftiau mwyaf dybryd o le nad oedd telerau ac amodau yn cael eu bodloni, gan gynnwys—bydd rhai Aelodau yn gyfarwydd â hyn—yr hyn a elwir yn arfer 'clipio', ac fe wnaethom ni ddeddfu i wneud rheoliadau yn gysylltiedig â'r arfer o gontractau dim oriau yn y system. Ac, yn wir, dros y pandemig, mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu tâl salwch priodol i weithwyr gofal cymdeithasol gan ein bod ni'n gwybod nad oedd unrhyw beth hyd at 80 y cant o gyflogwyr yn darparu tâl salwch galwedigaethol yn y sector hwn.
Nawr, mae'r fforwm gwaith teg gofal cymdeithasol yn edrych ar y pecyn ehangach o ddiwygiadau sydd eu hangen os yw pobl yn y sector hwn yn mynd i gael eu gwerthfawrogi a'u cadw yn briodol. Ac rydym ni'n gwybod bod rhai cyflogwyr mewn gweithlu amrywiol dros ben sy'n sicr yn gwneud y peth iawn dros eu gweithwyr, ac rydym ni'n gwybod bod rhai sy'n parhau, er enghraifft, i ofyn i'w gweithwyr dalu am gostau eu gwisgoedd eu hunain, i dalu am gostau eu gwiriadau Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd eu hunain. Ac mewn sector lle mae'n rhaid i ni weithio yn galetach i wneud yn siŵr ein bod ni'n gallu gwneud y swyddi hynny yn ddeniadol i bobl, ceir arferion o hyd nad ydyn nhw'n cefnogi'r gofyniad sector cyfan hwnnw. Felly, ein huchelgais yw gweithio gyda'r cyflogwyr gorau yn y sector, ac mae llawer ohonyn nhw yn bodoli, ac yna perswadio gweddill y cyflogwyr ym maes gofal cymdeithasol bod yn rhaid iddyn nhw wneud mwy, ochr yn ochr â'r arian y bydd Llywodraeth Cymru yn ei fuddsoddi mewn talu'r cyflog byw gwirioneddol, i wneud yn siŵr bod telerau ac amodau cyflogaeth pobl yn parhau i ddenu pobl i'r gwaith hanfodol hwn.