Felly, eitem 2, y datganiad a chyhoeddiad busnes. Galwaf ar y Trefnydd i wneud y datganiad.

Diolch, Lywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i fusnes y Cyfarfod Llawn yr wythnos hon. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos eistedd nesaf wedi ei nodi ar y datganiad a'r cyhoeddiad busnes, sydd i'w gweld ymysg y papurau cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

Gweinidog, a gaf i alw am ddatganiad brys gan y Gweinidog Addysg a'r Gymraeg ar barodrwydd ein hysgolion i weithredu'r cwricwlwm newydd? Ochr yn ochr â'r effaith amlwg y mae'r pandemig wedi ei chael, mae llawer o ysgolion yn ei chael hi'n anodd iawn ar hyn o bryd yn sgil absenoldebau staff, ac mae'n anodd dod o hyd i athrawon cyflenwi ar hyn o bryd oherwydd faint o athrawon sy'n hunan-ynysu ac wedi eu heintio â COVID eu hunain. Ac mae'n amlwg y bydd hyn yn effeithio ar ganlyniadau'r arolygiadau Estyn presennol wrth geisio mesur parodrwydd ysgolion ar gyfer y cwricwlwm newydd. Mae cyfarfodydd ysgol wedi bod yn llawn trafodaethau ar COVID yn hytrach na gweithredu'r cwricwlwm newydd hwn. Mae gormod o bwysau ar benaethiaid a'u timau ac mae angen cymorth ychwanegol arnyn nhw, felly byddwn i'n ddiolchgar pe gallai'r Gweinidog ddod i'r Siambr i roi sylw i'r materion hyn.

Diolch, Laura. Rydym ni ymhell ar ein ffordd ar y daith i wireddu ein cwricwlwm newydd yn ein hysgolion a lleoliadau eraill ledled Cymru. Wrth gwrs, mae'r pandemig wedi effeithio ar baratoadau ar gyfer diwygio. Mae canlyniadau'r arolwg diweddar gan Gyngor y Gweithlu Addysg, a gwasanaeth ymchwil cymdeithasol y Llywodraeth, yn dangos yr heriau sydd yn amlwg yn ein hwynebu ni oherwydd y pandemig. Ond mae ymrwymiad cryf iawn o hyd i'r diwygiadau hyn ledled y sector cyfan, ac rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn bod gennym ni strwythur cenedlaethol clir iawn ar waith fel bod modd cefnogi'r gweithredu, ac, yn amlwg, mae angen ei ategu gan gefnogaeth ranbarthol a lleol gref.

Mae'r ddogfen 'Cwricwlwm i Gymru: y daith i weithredu'r cwricwlwm', a gyhoeddwyd ar 22 Medi, yn nodi'r fframwaith hwnnw, ac rwy'n siŵr eich bod chi wedi cael cyfle i edrych ar hynny, ac mae'n cael ei gefnogi gan £7.24 miliwn o gyllid i ategu datblygiad y cwricwlwm yn y flwyddyn ariannol hon.

Trefnydd, mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan wedi cyflwyno newidiadau dros dro sylweddol i wasanaethau mamolaeth oherwydd prinder staff. Felly, mae geni yn y cartref wedi ei atal a bydd unedau wedi eu harwain gan fydwragedd yn Ysbyty Brenhinol Gwent, Nevill Hall, Ysbyty Aneurin Bevan ac Ysbyty Ystrad Fawr ar gau dros dro, gan ganoli'r holl wasanaethau geni yn Ysbyty'r Faenor yng Nghwmbrân. Mae'r bwrdd iechyd yn disgwyl y bydd y newidiadau hynny mewn grym tan 18 Hydref.

Hoffwn i gael datganiad gan y Llywodraeth os gwelwch yn dda i ddweud wrthym ni ba gymorth sy'n cael ei gynnig i'r bwrdd iechyd i sicrhau na fydd effaith fel hyn ar lefelau staffio eto, yn enwedig wrth i ni fynd i fisoedd y gaeaf pan fydd COVID-19 yn debygol, yn anffodus, o fod yn fwy cyffredin yn ein cymunedau ni. Ac a oes modd i'r datganiad hwnnw hefyd amlinellu pa gymorth y gallai'r Llywodraeth ei roi drwy'r bwrdd iechyd i famau beichiog a'u teuluoedd, a fydd yn gorfod gwneud newidiadau i'w cynlluniau ar adeg sydd eisoes yn bryderus? Rwy'n meddwl yn arbennig am famau sydd wedi dewis cael genedigaethau yn y cartref neu enedigaethau lleol oherwydd genedigaethau trawmatig yn y gorffennol. Gallai hyn fod â goblygiadau difrifol iawn iddyn nhw, felly byddwn i'n ddiolchgar o wybod pa gymorth y byddai modd ei gynnig ar frys iddyn nhw ac, wrth gwrs, i bob teulu y bydd hyn yn effeithio arnyn nhw.

Diolch. Rwy'n gwybod bod y Gweinidog a'i swyddogion yn gweithio'n agos gyda'r bwrdd iechyd ar y mater hwn. Fe wnaethoch chi sôn, gobeithio, mai dim ond tan 18 Hydref y bydden nhw ar waith, felly ni fydd amser i gael datganiad gan y Llywodraeth, ond rwy'n siŵr petai gan y Gweinidog unrhyw beth newydd y mae'n dymuno rhoi gwybod i'r Aelodau amdano, bydd yn gwneud datganiad ysgrifenedig.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

A gaf i ofyn am ddau ddatganiad gan y Llywodraeth os gwelwch yn dda? Yn gyntaf, ar oblygiadau penderfyniad y Goruchaf Lys yr wythnos diwethaf i ddyfarnu bod dwy Ddeddf yn yr Alban y tu hwnt i gymhwysedd. Roedd y Deddfau hynny yn cynnwys nifer o ddarpariaethau yr ydym ni eisoes wedi eu deddfu yn y lle hwn, yn enwedig ar le hawliau plant mewn deddfwriaeth. Mae'n ymddangos i mi fod hynny'n cysylltu'n uniongyrchol â deddfwriaeth sydd ar lyfr statud Cymru, ac rwy'n credu ei bod yn bwysig i ni gael datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol i ddeall, yn ôl barn Llywodraeth Cymru, beth yw'r sefyllfa o ran cyfraith Cymru o ganlyniad i'r dyfarniad hwn gan y Goruchaf Lys.

Ac, yn ail, a gaf i ddatganiad gan y Llywodraeth ar swyddogaeth bresennol cynigion cydsyniad deddfwriaethol? Rydym ni wedi arfer â chynigion cydsyniad deddfwriaethol yn y lle hwn, ond fel arfer mae tuedd iddyn nhw gyfeirio at faterion eithaf bach sydd naill ai'n effeithio ar gymhwysedd deddfwriaethol yma neu pan fo Llywodraeth Cymru yn ceisio deddfu deddfwriaeth ar fater cymharol fach yn rhan o broses y DU. Mae'n ymddangos i mi y bu cynnydd yn nifer y cynigion cydsyniad deddfwriaethol yn y Senedd hon, a hefyd gynnydd nid yn unig yn nifer y cynigion cydsyniad deddfwriaethol eu hunain, ond yn natur y cynigion cydsyniad deddfwriaethol hynny, lle mae gormod o ddeddfwriaeth, deddfwriaeth Cymru, yn cyrraedd y llyfr statud heb graffu priodol yn y lle hwn. Mae'n bwysig bod y Senedd hon yn cael cyfle i graffu ar yr holl ddeddfwriaeth sy'n effeithio ar Gymru o fewn meysydd datganoledig cyn iddo gyrraedd y llyfr statud. Ac mae'n bwysig, yn fy marn i, ein bod ni fel Senedd yn gallu deall y prosesau y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu eu rhoi ar waith i sicrhau nad yw deddfwriaeth Cymru yn cyrraedd y llyfr statud heb unrhyw graffu o gwbl.

Diolch. O ran eich pwynt cyntaf ynghylch penderfyniad y Goruchaf Lys, rwy'n gwybod bod y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad yn cael trafodaethau ar hyn o bryd i ddeall goblygiadau'r penderfyniad hwnnw.

O ran cynigion cydsyniad deddfwriaethol, rwy'n credu ein bod ni wedi gweld nifer sylweddol—rwy'n credu bod gennym ni tua 14 y mae Llywodraeth Cymru yn ei ystyried ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd, rwy'n credu mai dim ond tua saith ohonyn nhw y gallem ni argymell bod y Senedd yn eu cymeradwyo. Ac rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod ni'n gweithio'n agos iawn gyda Llywodraeth y DU. Mae cymaint o ddeddfwriaeth yn dod drwodd ar hyn o bryd, ac yn amlwg ni all Llywodraeth Cymru ond prosesu, ac ni all y Senedd ond craffu ar hyn a hyn. Ond rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn bod Aelodau yn cael y cyfle hwnnw i graffu ar gynigion cydsyniad deddfwriaethol wrth iddyn nhw ddod drwodd.

Trefnydd, rwy'n siŵr y byddech chi'n cytuno bod gan ogledd Cymru enw da o'r radd flaenaf am gyflwyno digwyddiadau eithriadol a bod yn gyrchfan fyd-enwog. Ac yn dilyn pwynt y gwnes i ei godi gyda chi cyn yr haf, o ran cystadleuaeth Dinas Diwylliant y DU, rwy'n siŵr eich bod chi'n falch iawn o weld bod Wrecsam wedi cyrraedd y rhestr fer i gael ei henwi'n Ddinas Diwylliant y DU 2025, ynghyd â saith ymgeisydd arall ledled y Deyrnas Unedig. A byddwch chi'n gwybod yn fwy na neb, Trefnydd, y diwylliant gwych sydd gan Wrecsam i'w gynnig, gan gynnwys Clwb Pêl-droed Wrecsam, a'r Cae Ras hanesyddol yno hefyd; dyfrbont Pontcysyllte, sydd wedi derbyn statws treftadaeth y byd UNESCO; canolfan gymunedol ddiwylliannol Tŷ Pawb; theatrau, eglwysi, a llawer mwy, y byddwch chi'n gwbl ymwybodol ohonyn nhw. Ac wrth gwrs, yn ogystal â dod â manteision enfawr i Wrecsam, byddai ennill Dinas Diwylliant y DU hefyd yn dod â manteision enfawr i ogledd Cymru yn gyfan gwbl, ac yn wir ein gwlad yn ehangach, gan greu swyddi, ysgogi buddsoddiad, sicrhau manteision hirdymor. Byddwn i'n croesawu datganiad gan Lywodraeth Cymru, yn amlinellu ei chefnogaeth i gais Wrecsam i sicrhau teitl Dinas Diwylliant y DU, a chlywed sut y byddai Llywodraeth Cymru yn cydweithio ag awdurdodau lleol i sicrhau bod gan Wrecsam y cyfle gorau posibl i ennill cais Dinas Diwylliant y DU 2025.

Diolch. Oeddwn, roeddwn i yn falch iawn o weld bod fy etholaeth i yn Wrecsam wedi cyrraedd y rhestr fer ar gyfer Dinas Diwylliant y DU. Rwy'n credu y bydd y cyhoeddiad yn cael ei wneud ym mis Mai y flwyddyn nesaf. Ac yn sicr, fel Llywodraeth Cymru, byddwn ni'n gwneud popeth o fewn ein gallu i ystyried sut y gallwn ni gefnogi Wrecsam, ac rwy'n gwybod bod y Dirprwy Weinidog Celfyddydau a Chwaraeon, a'r Prif Chwip, mewn trafodaethau ar hyn o bryd. Fe wnaethoch chi enwi llawer o leoedd yn yr etholaeth ac ychydig y tu allan, yn etholaeth De Clwyd—etholaeth Ken Skates—sydd â'r enw da gwych hwnnw, ond, yn hollol, dim llai na'r Cae Ras, rwy'n cytuno yn llwyr.

Trefnydd, dwi'n nodi'r datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd heddiw o ran diogelwch tomenni glo, gyda 33 yn fwy o domenni glo rŵan yn y categori risg uchaf, sef cyfanswm o 327. Wel, mae hyn eisoes wedi creu pryder mawr yn y cymunedau hynny sydd yn byw yng nghysgod tomenni glo, a hoffwn felly ofyn am ddatganiad pellach yn y Siambr hon gan y Gweinidog Newid Hinsawdd yn nodi pryd bydd lleoliad y tomenni hyn yn cael ei wneud yn wybyddus. Mae hyn yn gwestiwn sydd gan nifer o bobl sydd yn byw yn eu cysgod nhw. Hefyd, sut mae'r trafodaethau o ran ariannu'r gwaith yn mynd gyda Llywodraeth Prydain, ac a fydd yna ymgyrch benodol i godi ymwybyddiaeth o ran sut y gall y cyhoedd roi adroddiad os ydynt yn poeni am ddiogelwch tomen lo ac unrhyw newid, yn fwy na'r hyn a nodir yn y datganiad heddiw?

Diolch. Ac fel yr ydych chi'n ei ddweud, cafodd y datganiad ysgrifenedig ei gyhoeddi ddoe, gan roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am ddiogelwch tipiau glo gan y Gweinidog Newid Hinsawdd. Mae llawer iawn o waith wedi ei wneud ar y darn hwn o waith—gwaith partneriaeth rhwng yr Awdurdod Glo, Llywodraeth y DU, awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru. Ac fel yr ydych chi'n ei ddweud, y mae wedi ei nodi bod gan ragor o dipiau glo risg uchel. Mae gan awdurdodau lleol y data o ran ble mae'r rhain, yn amlwg. Fel yr ydych chi'n ei ddweud, mae yn peri pryder. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn peidio ag achosi hyd yn oed mwy o bryder i bobl. Byddwch chi'n ymwybodol bod Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno llinell gymorth—roedd yn amlwg yn fy mhortffolio i yn y tymor blaenorol. Mae'r trafodaethau ynghylch cyllid yn bwysig iawn, oherwydd bod hwn yn gyllid sylweddol. Ac yn amlwg, mae'n rhagflaenu datganoli—mae'n rhagflaenu 1999—felly, mae angen gwirioneddol i Lywodraeth y DU wella ei pherfformiad yn y maes hwn a sicrhau bod gennym ni'r arian sydd wir ei angen arnom i wneud y tipiau glo hyn yn ddiogel.

O ystyried dadfuddsoddi parhaus y diwydiant bancio yn ein strydoedd mawr, ac, mewn rhai amgylchiadau, nad oes gennym ni hyd yn oed fenthyciwr dewis olaf yn ein swyddfeydd post—yn sicr nid oes gan rai o fy nghymunedau i swyddfa bost erbyn hyn—roeddwn i'n meddwl tybed a gawn ni ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar sut y gallwn ni ddiogelu'r rhai sydd wedi eu hallgáu'n ddigidol, sy'n wirioneddol anghyfforddus â chymdeithas ddi-arian, ddi-bapur, i sicrhau bod ganddyn nhw le diogel o hyd i gadw eu cynilion ac y gallan nhw barhau i gael gafael ar arian parod heb orfod talu am y fraint.

Diolch. Rydym ni'n bryderus iawn, fel Llywodraeth, am leihau gwasanaethau bancio ledled Cymru. Rydym ni wedi gweld nifer cynyddol o fanciau yn cau ledled y wlad. Felly, rydym ni yn parhau i ddefnyddio ein dylanwad, ar Lywodraeth y DU ac ar y sector bancio, i sicrhau bod gwasanaethau bancio'r stryd fawr yn cael eu cynnal. Nid wyf i'n credu bod hwn yn berthnasol i'r rhai sydd wedi eu hallgáu'n ddigidol yn unig; mae pob un ohonom ni'n dibynnu ar wasanaethau bancio. Rwy'n credu bod angen i bob un ohonom ni siarad â rhywun, onid oes, o bryd i'w gilydd, ond rwy'n credu eich bod chi wedi tynnu sylw at grŵp penodol y mae angen cymorth ychwanegol arnyn nhw. Rydym ni wedi gweld, rwy'n credu, fwy o fanciau yn cau oherwydd y pandemig, lle rydym ni wedi gweld unwaith eto arian parod yn cael ei ddefnyddio'n llai a llai, sydd unwaith eto yn effeithio ar bobl sydd wedi eu hallgáu'n ddigidol. Ac rydym ni'n ymwybodol bod nifer cynyddol o bobl yn bell iawn o wasanaethau bancio confensiynol, ac nid ydym ni eisiau gadael neb ar ei hôl hi mewn gwirionedd. Rydym ni hefyd wedi gweld—rwy'n credu i mi sôn am hyn pan ofynnwyd i mi am wasanaethau bancio o'r blaen—rydym ni wedi gweld gostyngiad yn nifer y peiriannau codi arian parod y mae modd eu defnyddio am ddim, er fy mod i'n credu ein bod ni wedi gweld cynnydd yn y rhai sy'n codi tâl. Felly, rydym ni wedi ymrwymo i gefnogi camau i greu banc cymunedol i Gymru, ac, ar hyn o bryd, rydym yn gweithio gyda'r sector preifat i ddatblygu cynigion yn unol â'r broses gymeradwyo reoleiddiol, ac rwy'n credu mai dyna fyddai'r adeg fwyaf amserol i gael datganiad.

Yn ddiweddar, es i ar ymweliad â chamlas Tenant yn Aberdulais i gwrdd â chynrychiolwyr ei pherchnogion ac aelodau o Ymddiriedolaeth Camlesi Castell-nedd a Thenant i drafod ei dyfodol, yn dilyn gostyngiad yn lefelau'r dŵr. Mae llawer o drigolion yn pryderu am ddyfodol y gamlas, ei seilwaith hanesyddol a'i swyddogaeth o ran cynnal bywyd gwyllt. Er bod materion i'w datrys gyda CNC a chyrff cyhoeddus eraill, mae yn fy atgoffa o bwysigrwydd ein camlesi i'n hamgylchedd, twristiaeth a lles. A wnaiff y Llywodraeth drefnu dadl i ni ystyried pwysigrwydd strategol ein camlesi, os gwelwch yn dda?

Diolch. Rwy'n credu eich bod chi’n gwneud pwynt pwysig iawn am y rhan y mae camlesi'n ei chwarae, yn sicr o ran bioamrywiaeth, a byddwch chi'n ymwybodol ei bod yn COP15 yr wythnos hon, sydd yn tynnu sylw yn wirioneddol at fioamrywiaeth. Rydym ni yn gwneud amrywiaeth o ddatganiadau, ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn gwneud un yn dilyn COP15, pan all gynnwys hynny.

Ac, yn olaf, Joyce Watson. 

Diolch, Llywydd. Trefnydd, a gawn ni ddatganiad, ac rwy'n credu mai'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol sydd yn y sefyllfa orau i siarad amdano, ar yr angen dybryd i wneud aflonyddu rhywiol cyhoeddus yn drosedd benodol yng Nghymru a Lloegr? Fe wnes i gyfeirio ato yn fy nghwestiwn amserol diweddar i'r Gweinidog ar ddiogelwch menywod mewn mannau cyhoeddus. Ond, ers hynny, mae'n amlwg mai Prif Weinidog y DU ei hun yw'r rhwystr i ddiwygio. Yn ogystal â rhwystro cyfraith newydd ar aflonyddu, ymyrrodd Prif Weinidog y DU yn bersonol i geisio chwalu'r ymgais i wneud casineb at fenywod yn drosedd casineb. Daeth i'r amlwg y penwythnos hwn, fodd bynnag, fod Arglwyddi ac ASau Torïaidd yn bwriadu herio Johnson a bwrw ymlaen ag ymdrechion i newid y gyfraith honno. Rwy'n gwybod ei fod y tu hwnt i bwerau deddfwriaethol y sefydliad hwn, wrth gwrs, ond, yn union fel y mae diystyriaeth Boris Johnson o gasineb yn erbyn menywod ac aflonyddu ar sail rhywedd yn anfon neges gyhoeddus beryglus, dylai Llywodraeth Cymru wrthwynebu hynny a gwneud yr hyn y gall ei wneud i wireddu newid yn y gyfraith i amddiffyn menywod a merched Cymru.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Diolch. Rwy'n credu, tra fy mod i wedi bod ar fy nhraed, fod y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol wedi cyhoeddi datganiad ysgrifenedig ar droseddau casineb. Ond rydym ni wedi bod yn glir iawn nad yw'r drefn troseddau casineb bresennol sydd gennym ni yn addas i'r diben. Mae'n methu ag ymdrin â chasineb yn erbyn menywod, ac rwy'n credu bod hynny yn enghraifft bwysig lwyr o'r hyn sydd o'i le ar y gyfundrefn. Yn gynharach eleni, efallai eich bod chi'n ymwybodol, cytunodd Llywodraeth y DU i gynllun treialu, lle byddai'r heddlu'n cofnodi troseddau trais a gafodd eu hysgogi gan ryw neu rywedd unigolyn. Rwy'n credu bod angen i ni weld ychydig o gynnydd ar frys ar hyn. Rwy'n gwybod y bydd Llywodraeth y DU yn ystyried yr argymhellion a ddaw gan Gomisiwn y Gyfraith ar hyn, felly byddwn i'n annog Comisiwn y Gyfraith, yn gyntaf, i hwyluso'r adroddiad i Lywodraeth y DU, ac yna yn sicr byddwn i'n disgwyl i Lywodraeth y DU gyflwyno rhywfaint o gamau gweithredu ar yr argymhellion, ac rwy'n gwybod bod y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol wedi ysgrifennu at Weinidogion y DU sawl gwaith i dynnu sylw at hyn.

Diolch, Trefnydd.