Part of the debate – Senedd Cymru am 3:36 pm ar 12 Hydref 2021.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n croesawu'r datganiad hwn, Gweinidog. Mae plant ledled Cymru wedi cael cyfnod anodd iawn dros y pandemig hwn, ac mae'r cyfnod wedi amlygu pa mor agored i niwed yw iechyd a lles meddwl ein plant drwy gynnwrf a newid sylweddol yn eu bywydau. Mae sicrhau bod pob mesur yno i'w cefnogi yn hollbwysig wrth i ni symud ymlaen, ac felly rwy'n croesawu unrhyw beth y gallech chi ei gyflwyno ar hyn o bryd yn hynny o beth. A diolch ichi am y gwaith yr ydych wedi'i wneud gyda Lynne Neagle arno.
Mae angen yr holl gymorth posibl ar ein plant. Fel y gwnaethoch chi ei ddweud yn eich datganiad, fe wnaethoch chi amlinellu 100 o ymarferwyr iechyd meddwl penodol. Ydych chi’n credu y bydd hynny'n ddigon i gwmpasu pob ysgol, ac ydy'r nifer hwn yn ddigon sylweddol i gwmpasu'r holl ardaloedd daearyddol? Felly, hoffwn gael ychydig mwy o wybodaeth am hynny, os gwelwch yn dda.
Wrth gwrs, rydym yn croesawu'r sesiynau cwnsela ychwanegol a hyfforddiant staff. Ond mae'n ddigon hawdd cael y ddarpariaeth ar waith a chael y ddarpariaeth ar gael i gyfeirio ati, ond mae angen i bobl gyfeirio'r plant hynny i'r cyfeiriad cywir yn y lle cyntaf. Felly, popeth yr wyf wedi'i ddweud o'r blaen—ac rydych chi wedi’i glywed droeon hefyd, Lynne—yw bod angen i ni gael llysgenhadon iechyd meddwl pwrpasol ledled grwpiau blwyddyn myfyrwyr a staff addysgu ym mhob un o'n hysgolion a'n darparwyr addysg, fel bod rhywun yno y gallwch fynd ato, a all eich cyfeirio i'r cyfeiriad cywir at y ddarpariaeth yr ydych yn ei darparu ac sy'n gallu chwilio am arwyddion y rhai sy'n yn ei chael hi'n anodd ac yn gofyn y cwestiwn hwnnw sy'n achub bywydau, 'Ydych chi'n iawn?'
A hefyd rwyf yn croesawu'r hyn y gwnaethoch chi ei ddweud, bod rhywfaint o hyfforddiant staff wedi bod, fel y dywedais yn awr. Ond oherwydd faint o amser mae ein hathrawon yn ei dreulio gyda'n plant, sydd weithiau'n llawer mwy na rhieni, onid ydych yn cytuno â mi ei bod yn hen bryd i hyfforddiant cymorth cyntaf iechyd meddwl fod yn rhan annatod o hyfforddiant yr holl athrawon, wrth symud ymlaen?
Mae llawer o waith da yn digwydd yn ein hysgolion yn barod hefyd, fel y gwyddom ni. Mae'n bwysig bod pob amgylchedd dysgu yn parhau i siarad am iechyd meddwl, fel yma yn y Siambr hon, i sicrhau nad yw bellach yn bwnc tabŵ ac nad oes arnynt ofn cyfaddef i unrhyw broblemau iechyd meddwl na chredu eu bod yn wan oherwydd eu bod yn gwneud hynny, oherwydd mae'n dangos cryfder mawr i gyfaddef hyn ac i gael y cymorth hwnnw, a dyna'r neges mae angen i ni barhau i'w chyfleu.
Rydym yn awr yn fwy ymwybodol nag erioed o'r achosion—yn enwedig ar ôl y pandemig hwn—o faterion iechyd meddwl, ond rydym hefyd yn fwy ymwybodol nag erioed o'r hyn y gallwn ei wneud i ddiogelu ein hiechyd meddwl. A fyddech yn cytuno â mi, Gweinidog, fod gweithgarwch corfforol a chymdeithasu bellach wedi'u cydnabod fel rhannau sylweddol a phwysig o fywyd yr ysgol, yn fwy felly nag erioed o'r blaen? Ac a fyddech yn cytuno â mi mai dyma'r amser i dderbyn pwysigrwydd gweithgarwch corfforol yn y cwricwlwm, buddsoddi ynddo a sicrhau bod ei bwysigrwydd yn cael ei gydnabod yn amserlen yr ysgol—felly, byddwn yn croesawu eich barn ar hynny—ac i sicrhau bod gan bob ysgol gyfleusterau pob tywydd, fel y gall gweithgarwch corfforol barhau, hyd yn oed yn ystod misoedd y gaeaf?
Rwy'n nodi hefyd yr hyn a ddywedwch, eich bod yn gobeithio y bydd cyfle i blant ddatblygu arferion bwyta'n iachach, ac rwyf yn llwyr gefnogi hynny. Ond rwy'n gobeithio, ochr yn ochr â hynny, y bydd opsiynau bwyta'n iachach mewn prydau ysgol ar gael yn ein hysgolion—a barnu o opsiynau fy mab, nid yw mor dda â hynny. Felly, mae'n rhywbeth y mae angen i ni edrych arno'n bendant, os ydym o ddifrif am y rhan honno o les ein plant.
Hefyd, fe wnaethoch chi ddweud eich bod am edrych ar strwythur yr ysgol yng Nghymru. Mae hyn wedi'i drafod yn anffurfiol ers blynyddoedd, fel y gwyddom ni, ond rwyf yn eich canmol am ddweud yn awr eich bod yn mynd i ymchwilio iddo, a gyda'r fath barch ato. Ond oherwydd, fel y gwyddom ni, byddai hyn yn newid mor sylweddol, pe baech yn dechrau newid oriau'r ysgol a phopeth arall, mae'n rhaid cael ymagwedd gyfannol at hyn. Gan fod yr effaith ganlyniadol o newid oriau ysgol yn enfawr, nid yn unig ar gyfer materion cludiant i'r ysgol, ond oriau gwaith rhieni, ar gyfer darpariaeth y blynyddoedd cynnar, oherwydd mae'n rhaid i'r cyfan gyd-fynd â'i gilydd i newid darpariaeth yr ysgol. Ond rwyf yn croesawu—. Unrhyw fath o estyniad i weithgareddau ar ôl ysgol, wrth gwrs, byddwn i'n eu croesawu. Ond hoffwn wybod eich syniadau cychwynnol—gwn eich bod yn ymchwilio iddo, ond eich syniadau cychwynnol—ar sut yr ydych yn gweld y diwrnod ysgol yn datblygu. Diolch.