6. Datganiad gan Weinidog y Gymraeg ac Addysg: Gweithredu carbon sero-net a’r rhaglen ysgolion a cholegau ar gyfer yr 21ain ganrif

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 2 Tachwedd 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 5:22, 2 Tachwedd 2021

(Cyfieithwyd)

Rwy'n credu bod yr Aelod wedi gofyn pedwar cwestiwn, a siarad yn fras—atebwyd dau ohonyn nhw yn y datganiad, ac ni atebwyd y ddau arall. Felly, dim ond i gadarnhau, fel yr eglurais yn y datganiad, fod cydnabyddiaeth glir o gostau ychwanegol manyleb carbon sero-net, ac rwy'n cydnabod y ffigurau a nododd yn ei chwestiwn. Yn union yn yr un ffordd yr ydym wedi talu'r costau hynny fel costau ychwanegol yn y cynlluniau treialu sero-net yr ydym wedi bod yn eu cynnal mewn gwahanol rannau o Gymru, fel y nodais yn fy natganiad, byddwn yn parhau i dalu'r costau hynny o ran ysgolion sy'n cyflwyno'u hunain o dan y fanyleb newydd o fewn y don bresennol hon o fuddsoddiad. Y pwynt yw, fel sydd wedi digwydd yn y gorffennol, pan fydd manyleb unrhyw waith adeiladu, yn wir—ond yn y cyd-destun hwn, ysgolion—yn newid, mae goblygiad cost i hynny i ddechrau, am resymau y byddwch yn eu deall, ond mae'r gost honno, yn y pen draw, yn lleihau ac yn dod yn rhan o'r fanyleb safonol, a disgwyliwn y bydd hynny'n digwydd yn yr achos hwn hefyd. Ond yn y tymor byr, wrth i'r farchnad addasu i'r fanyleb ac wrth i'r gadwyn gyflenwi addasu iddi, rydym yn cydnabod yr angen i gefnogi'r buddsoddiad hwnnw, a dyna pam y gwneuthum yn glir yn fy natganiad y byddem yn parhau i ariannu 100 y cant o gostau ychwanegol yr ymrwymiad carbon sero-net o dan y don bresennol hon.

O ran ysgolion sydd yn y system ar hyn o bryd, sef ei hail gwestiwn, eglurais yn fy natganiad y bydd y gofyniad yn berthnasol i bob cynnig achos busnes nad yw wedi cael ei gymeradwyo ar gam achos busnes amlinellol erbyn 1 Ionawr 2022. Felly, os yw'r ysgol eisoes yn cael ei hadeiladu, drwy ddiffiniad, mae eisoes wedi pasio'r cam hwnnw. Felly, gobeithiaf fod hynny'n egluro'r pwynt hwnnw i'r Aelod.

O ran y ddau bwynt arall a gododd, y mae'r ddau ohonyn nhw yn bwyntiau pwysig iawn yn fy marn i, mae'n wir dweud, yn amlwg, fod rhannau helaeth o ystad ysgolion Cymru yn adeiladau hŷn, ac felly mae'n gwneud pwynt pwysig ynghylch sut y gallwn sicrhau bod yr ysgolion hynny hefyd yn gallu chwarae eu rhan yn y daith yr ydym arni tuag at Gymru sero-net. Mae'r cynllun a gyhoeddodd y Prif Weinidog a'r Gweinidog Newid Hinsawdd yr wythnos diwethaf yn ei gwneud yn glir bod gwaith i'w wneud i fapio ystad ysgolion Cymru i ddeall, mewn gwirionedd fesul ysgol, beth yw'r anghenion, ac a fydd wedyn yn darparu llwyfan ar gyfer rhaglen ôl-osod, yn effeithiol. Ond mae hynny'n uchelgais tymor hwy, a dweud y gwir, ac mae'n uchelgais llawer mwy cymhleth.

Roeddwn yn siarad â phobl yn yr ysgol yn Llancarfan ddoe am yr heriau, os ydych yn mynd i gyflwyno pwmp gwres ffynhonnell aer mewn ysgol hŷn, nid yw'n fater o osod y pwmp yn unig; mae'n ymwneud â'r system ddosbarthu, mae'n ymwneud ag insiwleiddio yn yr ysgol, felly mae'n brosiect llawer mwy cymhleth. Ond amlinellir y gwaith hwnnw yn y cynllun a gyhoeddodd y Prif Weinidog a'r Gweinidog Newid Hinsawdd yr wythnos diwethaf.

O ran y gronfa her ysgolion cynaliadwy, byddaf yn sicrhau bod mwy o fanylion ar gael yn amlwg am hyn yn y modd y mae'n gofyn yn y cwestiwn. Mae'r cwestiynau y mae'n eu codi yn gwestiynau cwbl ddilys, yn amlwg. Mae'n gwneud y pwynt sef oni ddylai pob ysgol fod yn y categori hwn. Mae'n debyg mai fy safbwynt i yma yw y byddem yn disgwyl i'r ysgolion hyn fod yn arbennig o arloesol wrth ddefnyddio'r cynhyrchion, er enghraifft. Felly, efallai y byddwch yn dychmygu adeiladu â phren a mathau eraill o ffyrdd eithaf arloesol o adeiladu, a dylunio, yn cael ei wneud ar y cyd â defnyddwyr yr ysgol. Rwy'n credu mai'r hyn yr ydym eisiau ei wneud yw deall sut y gall y cysyniad hwnnw weithio'n ymarferol ac yna cymryd y rhannau ohono sy'n gweithio a'u gweithredu'n ehangach. Felly, dyna'r meddylfryd y tu ôl iddo, a gobeithio, pan gaiff y cynllun ei lansio yn y pen draw, y bydd diddordeb ym mhob cwr o Gymru. Rwy'n sicr yn gobeithio y gwelaf i hynny.