Mae'n iawn ein bod ni fel Senedd yn dangos parch a chydnabyddiaeth o'r aberth y mae personél ein lluoedd arfog, yn ddynion ac yn fenywod, wedi ei wneud dros lawer iawn o flynyddoedd, a byddwn ni'n sefyll gyda'n gilydd yn y dyddiau nesaf ac ar Sul y Cofio i gofio'r aberth sydd wedi ei wneud; y rhai sydd wedi dychwelyd, sydd wedi eu hanafu, yn gorfforol neu'n feddyliol, o'u rhan mewn diogelu ein hynysoedd, ond hefyd wrth ddiogelu eraill mewn mannau pell y byd.

A hoffwn i ddweud un peth am y rhai hynny a wnaeth yr aberth yn aml mewn mannau ledled y byd sydd wedi eu hanghofio erbyn hyn: un o'r anrhydeddau mwyaf a gafodd i roi i mi erioed oedd cael aelodaeth anrhydeddus o Gymdeithas Genedlaethol Cyn-filwyr Malaya a Borneo yn y de, grŵp yr wyf i wedi bod yn agos ato am flynyddoedd lawer iawn. Dyna un enghraifft o wrthdaro sy'n cael ei hanghofio yn aml, ond, wrth i ni edrych yn ôl, nid yn unig ar yr hyn sy'n cael ei alw y rhyfel mawr, neu i'r ail ryfel byd a'r aberth a gafodd ei wneud yno, rydym ni'n anghofio, ar ôl y ddau ryfel hynny, roedd Palesteina, roedd Malaya, roedd yr ymosodiad ar HMS Amethyst ar afon Yangtze, roedd Korea, roedd yr Aifft, roedd Kenya, roedd Cyprus, roedd Aden, penrhyn Arabia, Congo, Brunei, Borneo, roedd Gogledd Iwerddon, y mae gormod ohonom ni'n ei gofio mewn hanes diweddar, Darfur, Rhodesia, y Falklands, rhyfel y Gwlff, Irac, Cambodia, y Balcanau, Sierra Leone, Affganistan, ac wrth gwrs Libya hefyd.

Nid oedd pob un o'r rhain yn sefyllfaoedd gwrthdaro. Roedd rhai o'r rhain, fel sydd wedi ei nodi y ddadl hon eisoes, yn sefyllfaoedd cadw'r heddwch, gan gynnwys gweithrediadau ar gyfer y Cenhedloedd Unedig, lle cafodd dynion a menywod ein lluoedd eu dirprwyo i ddiogelu eraill ledled y byd. Dyna pam mae'n iawn ein bod ni'n dod at ein gilydd a'n bod ni yn cofio, ac yn oedi, ac yn myfyrio ar yr aberth sydd wedi ei wneud gan y rhai sy'n dychwelyd, ond hefyd gan y rhai na fyddan nhw byth yn dychwelyd, y dros 7,000—ymhell dros 7,000 o unigolion ers yr ail ryfel byd—na fyddan nhw byth yn dychwelyd, mewn rhyfeloedd diweddar ac mewn rhyfeloedd sydd wedi eu hanghofio hefyd, mewn mannau pell ledled y byd. Ac yn anghymesur bydd llawer ohonyn nhw wedi dod o Gymru, yn anghymesur bydd llawer wedi dod o gymunedau dosbarth gweithiol, felly yn ogystal â'r prif gynnig heddiw, byddaf i hefyd yn cefnogi'r gwelliant, oherwydd er ein bod ni'n cofio ac yn cydnabod gyda pharch yr aberth y mae pobl wedi ei wneud o'n cymunedau ein hunain, a ledled gwledydd yr ynys hon, rydym ni hefyd yn cydnabod bod angen i ni ganolbwyntio ar heddwch. Mae'n rhaid mai dyna'r nod yn y pen draw. Diolch, Dirprwy Lywydd.