Part of the debate – Senedd Cymru am 3:18 pm ar 16 Tachwedd 2021.
Diolch i chi am eich diweddariad blynyddol, Gweinidog. Fel mae'r prif swyddog milfeddygol yn ei nodi yn y rhagair i'r ddogfen ymgynghori, roedd y rhaglen ddileu bob amser yn golygu taith bell ac mae'r tueddiadau hirdymor yn parhau i fod yn gadarnhaol. Rydym ni wedi caniatáu i'r wyddoniaeth lywio a'n rhanddeiliaid allweddol ni—ffermwyr, milfeddygon a chyrff cynrychioliadol—wrth fwrw ymlaen â honno. Mae Llywodraethau Llafur Cymru olynol wedi bod yn hyblyg wrth addasu'r cynllun cyflawni, ond fe wnaethom ni dynnu llinell o ran difa moch daear, ac rwy'n falch bod rhaglen lywodraethu Llywodraeth Cymru yn gwahardd difa moch daear i reoli ymlediad TB mewn gwartheg. Yn wahanol iawn, ni fydd Llywodraeth y DU ond yn dechrau gwneud hynny'n raddol yn Lloegr y flwyddyn nesaf. Mae'r Ymddiriedolaethau Bywyd Gwyllt yn amcangyfrif, pan ddaw'r difa i ben, y gallai 300,000 o boblogaeth a amcangyfrifir i fod yn 485,000 o foch daear fod wedi eu lladd, gan ddifa'r poblogaethau mewn ardaloedd sydd wedi bod yn gynefin iddyn nhw ers yr oes iâ.
Ond yn ôl at ddatganiad heddiw ac yn ôl at y daith bell honno yr ydych chi'n sôn amdani hi—ac fe fu yna ddigon o sôn yn y fan hon y prynhawn yma am y treial brechu gwartheg. Ac, fel roeddech chi'n dweud, fe fyddai brechlyn TB effeithiol ar gyfer gwartheg yn arf pwerus iawn. Rydych chi wedi crybwyll hefyd mai dim ond un peth yn y gist arfau ydyw hyn. Felly, rwyf innau wedi fy siomi hefyd yn niffyg cyfranogiad ffermwyr Cymru. Rwy'n cymryd eich bod chi wedi trafod hynny gydag undebau ffermio, a da iawn o beth fyddai i chi allu rhoi unrhyw ddiweddariad ar hynny, naill ai nawr neu yn y dyfodol agos. Diolch i chi.