Part of the debate – Senedd Cymru am 4:55 pm ar 24 Tachwedd 2021.
Diolch yn fawr iawn. Credaf i Natasha Asghar wneud rhai pwyntiau cryno a defnyddiol iawn, ac fe'u nodwyd gan y Gweinidog. Ni chredaf y bydd y cyhoedd byth yn arbennig o ymwybodol o'r Ddeddf. Nid yw pobl yn mynd i ddarllen y Ddeddf, ond mae angen iddynt wybod am yr egwyddorion sy'n sail i'r holl gyrff cyhoeddus a enwir yn y Ddeddf. Ni chredaf y gallwn feio'r Ddeddf am nad yw rhai cyrff cyhoeddus wedi ymgysylltu'n ddigonol â'r dinasyddion y mae mesur penodol yn effeithio arnynt. Credaf ei bod yn dda clywed bod y Gweinidog wedi rhoi rhywfaint o sicrwydd ynghylch hyblygrwydd cynyddol i'r modd y gellir gwario cyllid, a rhoi cyllid mwy hirdymor i gyrff cyhoeddus fel y gallant gyflawni'r amcan hwnnw, yn hytrach na gorfod cael cylchoedd blynyddol bob amser.
Adroddiadau byrrach, yn sicr. Credaf fod y pwynt hwnnw wedi'i wneud. Mae llawer o bethau yn y gyfrol hon, ond ychydig o bobl a fydd wedi'i darllen o glawr i glawr. Ond credaf fod comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol wedi ein clywed ar hynny, a chynhyrchodd adroddiad cryno iawn yn ddiweddar ar sut y dylem fynd ati i ôl-osod, sy'n bwnc gwirioneddol heriol. Mae'n llawn ffeithiau a ffigurau, ac nid yw ond oddeutu 16 tudalen o hyd. Felly, da iawn. Mae'n mynd i fod yn offeryn defnyddiol iawn ar gyfer canfod sut rydym yn ymdrin â'r mater gwirioneddol bwysig hwnnw.
Peredur, yn amlwg, mae'r gwydr yn amlwg yn hanner llawn yn eich achos chi. Rydych yn credu y dylai'r Ddeddf fod wedi bod yn rhodd sydd ei hangen ar gymunedau er mwyn sicrhau eu bod yn teimlo eu bod yn rhan o'r ymgynghori ac yn cael eu cynnwys i raddau mwy yn y penderfyniadau sy'n effeithio ar eu bywydau. Yn amlwg, ni all cynnwys dinasyddion fod yn ymarfer ticio blychau, ond credaf fod y Ddeddf yn rhoi mwy o rym iddynt nag y byddech yn ei gydnabod. Nid y bwriad oedd iddi fod yn fecanwaith er mwyn atal newid, gan nad yw peidio â newid yn opsiwn o gwbl. Mae'n ymwneud â sicrhau, fodd bynnag, ein bod yn gwneud y newid cywir a bod yr holl randdeiliaid yn cael dweud eu barn ar y newid hwnnw, a sicrhau bod cyrff cyhoeddus sy'n gorfod gwneud y peth penodol hwnnw yn gwneud y penderfyniadau cywir o fewn fframwaith y Ddeddf. Rwy'n petruso rhag anghytuno gyda'r barnwr hybarch nad yw'r Ddeddf yn addas at y diben, ond ni all y Ddeddf unioni diffygion cyrff cyhoeddus. Y cyrff cyhoeddus eu hunain sy'n gorfod mynd i'r afael â hynny.
Mae angen inni gael agwedd gadarnhaol tuag at hyn, a hoffwn ddyfynnu prif weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru, a ddywedodd wrth y pwyllgor nad oes diben cwyno am gyllid,
'nid yw cwyno am gyllid yn mynd i helpu unrhyw un. Rydym mewn sefyllfa anodd iawn ac mae'n rhaid inni wneud y gorau o'r hyn sydd gennym.'
Yn sicr. Mae angen i bob un ohonom wneud hynny. Ac felly, credaf fod gwir angen inni ddefnyddio'r offer y mae'r Ddeddf yn eu darparu i ni er mwyn dod o hyd i'r ffordd ymlaen yn y sefyllfa anodd y mae pob un ohonom yn ei hwynebu. Roedd yn wych clywed agwedd Sarah Murphy at y Ddeddf, ac rwy'n gobeithio y bydd yr agwedd honno'n ddefnyddiol iawn yn y ffordd y mae'r Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol yn gwneud ei waith.
Felly, mae Jane Hutt yn llygad ei lle yn canmol rôl Sophie Howe, sydd wedi llwyddo o ddifrif i arddangos pwysigrwydd y Ddeddf, gyda Thŷ'r Arglwyddi a'r Cenhedloedd Unedig. Yn amlwg, mae'n rhaid i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus chwarae rôl yn dod â phobl at ei gilydd, a'r gwaith y sonioch chi amdano ar ddinasyddiaeth weithgar yn sir Fynwy a phrofiadau niweidiol yn ystod plentyndod yng Nghwm Taf. Mae gwir angen inni edrych ar yr holl bethau y mae'n rhaid inni eu gwneud yng nghyd-destun y Ddeddf. Mae cymaint o gyfoeth yn y Ddeddf, ac mae angen inni ddychwelyd at hyn yn rheolaidd fel ffordd o sicrhau ein bod yn bodloni gofynion y Ddeddf ym mhopeth a wnawn.