6. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol: Cymru o Blaid Pobl Hŷn: Ein Strategaeth ar gyfer Cymdeithas sy'n Heneiddio

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:45 pm ar 30 Tachwedd 2021.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie Morgan Julie Morgan Labour 4:45, 30 Tachwedd 2021

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Diolch am eich croeso i'r cynllun, ac am eich geiriau cadarnhaol iawn. Rwy'n credu ei bod yn gwbl gywir, fel y dywedwch chi, ein bod ni'n gwneud yr hyn a allwn ni i'r rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas, ond rwy'n credu hefyd ei bod yn bwysig cofio'r cyfraniad y mae pobl hŷn yn ei wneud, oherwydd rwy'n credu bod llawer o bethau cadarnhaol y gallwn i dynnu sylw atyn nhw, megis y gwirfoddoli y mae pobl hŷn yn ei gyflawni. Rwy'n siŵr bod yr Aelod yn ymwybodol o'r siopau elusen sy'n cael eu cynnal gan bobl hŷn, ac yn ystod y pandemig, sylwyd mewn gwirionedd ar sut y mae pobl hŷn, a oedd yn dueddol o aros yn eu cartrefi—gymaint yr oedd gweld eu heisiau. Felly, rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod ni'n edrych ar yr ochr gadarnhaol o heneiddio hefyd. Ond rwy'n cytuno'n llwyr ag ef mai nhw yw rhai o'r bobl fwyaf agored i niwed, ac mae angen i ni wneud yr hyn a allwn ni i'w helpu nhw.

Rwy'n falch ei fod wedi sôn am Ddiwrnod Hawliau Gofalwyr. Gwnes i gyfarfod â nifer o grwpiau o ofalwyr di-dâl yr wythnos diwethaf i wrando ar y straeon ynghylch sut yr oedden nhw wedi ymdopi yn y pandemig a'r anawsterau yr oedden nhw wedi dod ar eu traws. Yr oedd yn angerddol iawn—yn eich cyffwrdd i'r byw, mewn gwirionedd—eu hymrwymiad i'r bobl yr oedden nhw'n eu caru, yn gofalu amdanyn nhw, a'r hyn yr oedden nhw'n ei wneud, ac rwy'n credu ei bod yn gwbl briodol i ni wneud popeth o fewn ein gallu i'w helpu. Dyna pam, yn ystod y flwyddyn ariannol hon, yr ydym ni wedi rhoi £10 miliwn i ofalwyr, ac mae'r arian hwnnw'n mynd i ddarparu—. Wel, mae £3 miliwn ohono ar gyfer gofal seibiant, oherwydd dyna y mae gofalwyr di-dâl wedi'i ddweud wrthym ni—mai cael y seibiant a chael seibiant yw'r peth pwysicaf oll y maen nhw'n gallu ei gael. Ac yna rydym ni wedi rhoi £5.5 miliwn arall i'r awdurdodau lleol i'w rhoi'n uniongyrchol i ofalwyr i'w helpu gyda'r hyn sy'n bwysicaf iddyn nhw. Felly, yr ydym ni'n sicr wedi cydnabod hyn. Mae gofalwyr di-dâl hŷn yn cael eu cydnabod hefyd, oherwydd gwyddom ni fod cymaint o sefyllfaoedd lle mae person hŷn yn gofalu am ŵr, o bosibl, gyda Chlefyd Alzheimer—amser anodd, anodd iawn, a chymaint o gymorth â phosibl.

Mae cynhwysiant digidol yn bwysig iawn, ac mae ein strategaeth ddigidol yng Nghymru yn cydnabod y ffaith bod angen nid yn unig ddyfeisiau ar bobl i'w defnyddio, ond mae angen help arnyn nhw hefyd er mwyn eu defnyddio. Felly, mae hynny'n rhan o'n strategaeth. Ond hefyd rydym ni'n cydnabod bod llawer o bobl hŷn yn arbennig nad ydyn nhw eisiau bod yn llythrennog yn ddigidol neu sy'n methu bod, ac felly rhan o'n strategaeth yw cydnabod hynny ac mae angen i ni gael gwybodaeth i bob aelod o gymdeithas sut y maen nhw'n dewis cael eu gwybodaeth. Felly, rwy'n credu bod hwnnw'n cael ei gydnabod yn bwynt pwysig iawn.

O ran integreiddio gwasanaethau, yn sicr; dyna un o'r pethau allweddol yr ydym ni eisiau i Lywodraeth Cymru ei wneud—er mwyn integreiddio iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn well. Mae'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol a minnau'n cydweithio'n agos iawn i sicrhau bod yr integreiddio hwn yno, a gobeithiwn ni weld mwy fyth o integreiddio rhwng iechyd a gwasanaethau cymdeithasol. O ran mynediad i feddygon teulu, unwaith eto, mae rhai pobl wedi elwa'n fawr ar ffordd ddigidol o weithio, a gwyddom ni hynny, rwy'n credu. Ond rwy'n gwybod bod nifer sylweddol o bobl hŷn sydd eisiau cael y cyswllt wyneb yn wyneb. Rwy'n credu ei fod wedi awgrymu dull cyfunol, ac rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth y byddwn ni'n debygol o symud tuag ato.

O ran y Gymraeg a'r iaith gyntaf, rwy'n cytuno'n llwyr. O fy mhrofiad teuluol fy hun, rwy'n gwybod efallai pan fyddwch chi'n mynd yn hŷn, dim ond eich iaith gyntaf eich hun yr ydych chi eisiau ei defnyddio. Ond, beth bynnag, dylai pobl gael y cyfle i ddefnyddio'r Gymraeg pan fyddan nhw'n defnyddio gwasanaethau, ac yn sicr os ydyn nhw mewn cartref gofal. Mae ein strategaeth ym maes iechyd a gwasanaethau cymdeithasol, 'Mwy na geiriau' yn strategaeth yr ydym ni'n gweithio arni i wella nifer y siaradwyr Cymraeg. Nid wyf i o'r farn bod digon o staff sy'n siarad Cymraeg. Rydym ni eisiau cael cymdeithas sydd o blaid pobl hŷn lle mae pawb yn teimlo bod ganddyn nhw le, ac yna mae'n gwbl hanfodol ein bod ni'n cael y Gymraeg yn gywir yn ei lle cywir.

Ac yna, yn olaf, sut rydym ni'n mynd i'w adolygu a gweld sut y byddwn n'n gwneud cynnydd? Wel, yn sicr, mae ymchwil Abertawe wedi rhoi llinell sylfaen i ni. Mae ymchwil y comisiynydd pobl hŷn wedi rhoi llinell sylfaen i ni, ac felly byddwn ni'n mesur sut mae'r strategaeth hon yn gweithio.