Part of the debate – Senedd Cymru am 5:13 pm ar 1 Rhagfyr 2021.
Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd, a diolch i'r Ceidwadwyr am gyflwyno'r ddadl yma heddiw yma. Rydym ni'n cyd-fynd â'r neges glir sydd yn y cynnig ei hun, ac yn gofyn am gefnogaeth i'n gwelliant ni hefyd.
Ychydig o eiriau sydd gen i yn fan hyn. Mi allaf i grynhoi ein safbwynt ni, mewn ffordd, drwy roi pwyslais ar ddau beth: yn gyntaf, yr angen i bobl sydd yn byw efo afiechyd motor neurone allu byw efo urddas a byw yn annibynnol, a'r ail hanner, sy'n deillio o'n gwelliant ni, ydy'r angen i sicrhau ein bod ni yn cynyddu ein capasiti ni o fewn Cymru i greu a datblygu arbenigedd mewn cyflyrau niwrolegol, er mwyn gwella sgêl a safon y treialon ac ati sydd ar gael a gwella mynediad at driniaeth. O edrych ar y cynnig ei hun, fel dwi'n ei ddweud, mae'r alwad yn eithaf syml, o gwmpas addasiadau tai. Os ydym ni'n edrych ar yr adroddiad 'Adapt Now' gan Gymdeithas MND yn gynharach eleni, maen nhw yn nodi'n glir fod yna nifer o ffaeleddau i'r broses o ddarparu addasiadau tai ar hyn o bryd. Dydy'r system fel sydd gennym ni ddim yn ffit i bwrpas, ac y mae nifer o elfennau gwahanol yn adlewyrchu hynny.
Yn gyntaf, mae'r broses yn cymryd llawer gormod o amser rhwng gwneud cais a gwireddu'r hyn sydd ei angen, yn enwedig pan ydyn ni'n ystyried bod dirywiad yn llawer o'r cleifion yn digwydd yn gyflym a bod angen i'r addasiadau ddigwydd yn gyflym er mwyn i'w budd nhw gael ei deimlo. Does yna ddim tegwch ariannol, dwi'n meddwl, yn y broses ar hyn o bryd, ac mae'r means testing sydd yn digwydd yn arafu y broses ymhellach ac yn cael effaith andwyol ar fywydau pobl sydd ag MND a'u teuluoedd nhw.
Mae hefyd yn glir bod yna ddiffyg cysondeb ar draws Cymru. Dyma'r ail dro heddiw imi gyfeirio at loteri cod post, ac mae'n rhaid cael y cysondeb yna, dwi'n meddwl, yn y diffiniadau gwahanol sy'n cael eu defnyddio gan wahanol awdurdodau lleol ar draws Cymru. Ac yn y prosesau sydd mewn lle, mae yna ddiffyg tegwch, dwi'n meddwl, os ydyn ni'n cymharu beth sy'n digwydd mewn rhai ardaloedd o'i gymharu ag eraill. Ac mae yna gymhlethdod cyffredinol, dwi'n meddwl. Mae hynny'n cael ei adlewyrchu yn yr adroddiad 'Adapt Now'. Felly, o gymryd y cyfan efo'i gilydd, mae'r rhwystrau yn amlwg i ni ar y meinciau yma yn llawer gormod i bobl sydd angen gweld newidiadau—bach weithiau, mawr dro arall—all wneud gwahaniaeth i'w safon bywyd nhw.
O droi at ein gwelliant ni, galw ydyn ni ar Lywodraeth Cymru i edrych ar sut y gellid datblygu canolfannau yma yng Nghymru ar gyfer treialon ar gyfer sicrhau bod triniaethau newydd yn gallu—