Diolch yn fawr iawn, Mark Isherwood, a diolch am eich cefnogaeth barhaus ers i chi chwarae'r rhan allweddol honno wrth i ni fynd drwy ddeddfwriaeth Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru) 2015 Llywodraeth Cymru. Ac ymgysylltu trawsbleidiol iawn a'n harweiniodd i'r Ddeddf holl bwysig honno, y cyntaf o'i math i fod ar y llyfr statud. Ac rwy'n falch eich bod wedi cyfeirio at bwysigrwydd y gwaith yr ydym ni'n ei wneud mewn addysg gyda phobl ifanc, yn enwedig o edrych ar waith Sbectrwm; mae codi ymwybyddiaeth plant a phobl ifanc o gydraddoldeb, parch a chydsyniad yn hanfodol os ydym am atal trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol. A bydd addysg cydberthynas a rhywioldeb, wrth gwrs, fel y gwyddoch chi—ac roeddem ni i gyd yn falch o roi hyn ar y llyfr statud o ran Bil y cwricwlwm yn gynharach eleni—yn rhan statudol o'r cwricwlwm newydd i bob dysgwr, ac rydym yn parhau i ariannu prosiect Sbectrwm Hafan Cymru.

Rwy'n credu efallai y bydd rhai ohonoch chi wedi gweld y rhaglen ragorol, yn fy marn i—diolch i ITV Cymru am y rhaglen neithiwr a gyflwynwyd gan Ruth Dodsworth, a oedd mewn gwirionedd yn dioddef rheolaeth drwy orfodaeth. Roedd hi'n cyflwyno'r rhaglen ynghylch mynd i'r afael â rheolaeth drwy orfodaeth, ac, mewn gwirionedd, gwelsom effaith gwaith Sbectrwm Hafan Cymru mewn ysgolion a'r effaith a gafodd ar ferched ifanc ac ar fechgyn ifanc o ran dysgu am ddatblygu perthnasoedd iach a pharchus, ac mae'n darparu hyfforddiant i staff a llywodraethwyr ysgolion. Mae dros 150,000 o blant a phobl ifanc wedi cael eu haddysgu am berthnasoedd iach drwy'r prosiect Sbectrwm ers 2015, ers i'r ddeddfwriaeth ddod i rym.

Gwnaf sylwadau ar fater y gyllideb, oherwydd y gyllideb refeniw trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol ar gyfer 2021-22 yw £6.825 miliwn, ac mae hynny'n cynnwys cyllid anghylchol—cynnydd ar gyllideb 2020-21. Ac roedd hynny'n arian ychwanegol, gan gydnabod effaith y pandemig, gweld yr angen i roi mwy o gymorth i ddarparwyr gwasanaethau, gwasanaethau hanfodol i ymdrin â'r galw cynyddol a achoswyd gan bandemig COVID-19, a hefyd cynyddu'r dyraniad i sefydliadau'r trydydd sector 4 y cant am flwyddyn, er mwyn sicrhau eu bod yn gallu ymateb i'r galw cynyddol o ganlyniad i'r pandemig. Mwy o arian i gyfalaf hefyd, er mwyn sicrhau y gallem ymgysylltu, galluogi asedau sefydlog i gael eu haddasu a'u cyfarparu, a hefyd sicrhau adeiladau ac offer mwy priodol i'r rhai sy'n gweithio yn y sector.

Nawr, rydym yn gweithio ar bob lefel, ac rwy'n credu o ran mynd i'r afael â'r materion a'r strategaeth sydd i ddod, gobeithio y byddwch chi—ac rwy'n siŵr y byddwch chi'n ymateb i'r ymgynghoriad yn llawn—yn cydnabod ein bod wedi canolbwyntio ar atal trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol. Mae hwn yn fater sy'n fater i gymdeithas. Mae angen ymateb cymdeithasol. Mae'n rhaid i ni newid agweddau a newid ymddygiad hefyd, a chredaf y byddwn ni'n gwneud hynny drwy addysg. Rwyf eisoes wedi gwneud sylwadau ar y gwaith sy'n cael ei wneud yn y cwricwlwm newydd, ond hefyd, yn fuan iawn, bydd gennym adroddiad Estyn yn ymateb i aflonyddu rhywiol mewn ysgolion yn dilyn adroddiad Everyone's Invited. Bydd canlyniad yr adolygiad hwnnw hefyd yn ein harwain yn ein gwaith i gadw mwy o blant a phobl ifanc yn ddiogel, yn ogystal ag edrych ar swyddogaeth addysg cydberthynas a rhywioldeb, RSE.

Ond rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn, o ran y datganiad yr wyf wedi'i wneud heddiw, i gydnabod lefel y trais yn erbyn menywod. Rwyf, wrth gwrs, wedi sôn am y ffaith bod angen i ni weithio gyda throseddwyr, a dyna mae'r rhaglen Drive yn ei wneud, sy'n cael ei ariannu gan gomisiynwyr yr heddlu a throseddu. Mae angen inni weithio gyda chyflawnwyr i newid eu hymddygiad, ond mae hynny hefyd yn ymwneud â herio'r casineb at fenywod a gwrywdod gwenwynig, sydd, mewn gwirionedd, mae'n rhaid i mi ddweud, pan ddaethom ni ynghyd ar risiau'r Senedd, yn drawsbleidiol, yr oedd yn wych bod dynion o bob plaid wedi siarad mor glir ynghylch sut yr oedden nhw eisiau herio trais gan ddynion yng Nghymru a gwneud newid gwirioneddol o ran y ffordd ymlaen.