Part of the debate – Senedd Cymru am 5:16 pm ar 7 Rhagfyr 2021.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n fodlon cynnig y cynnig cydsyniad deddfwriaethol gerbron y Senedd heddiw. Roeddwn cyn hyn wedi cynghori'r Senedd i beidio â rhoi ei gydsyniad i'r cynnig sydd ger ein bron, oherwydd roedd y Bil fel y'i drafftiwyd yn wreiddiol yn cynnwys mater a gedwir yn ôl. Yn anffodus, fe'i cyflwynwyd ym mis Mawrth eleni, heb fawr o ymgynghori â Llywodraeth Cymru ar y pryd.
Bwriedir i ARIA fod yn gorff ariannu ledled y DU i fynd ar drywydd ymdrechion ymchwil a dyfeisio risg uchel newydd mewn gwyddoniaeth a thechnoleg, ac rwy'n croesawu, fel yn wir Gweinidogion eraill ledled y DU, yr uchelgais ar gyfer ARIA a'r model gweithredu hyd braich sydd ganddo. Fodd bynnag, fel y nodais, byddai drafft blaenorol y Bil wedi mewnosod mater a gadwyd yn ôl newydd yn Neddf Llywodraeth Cymru 2006 mewn cysylltiad ag ymchwil ac arloesi, ac ni wnaeth y Bil unrhyw ddarpariaeth ar gyfer cynnwys Llywodraethau datganoledig wrth lywodraethu ARIA. Rhannwyd fy mhryderon gan gymheiriaid yn Llywodraeth yr Alban a Gweithrediaeth Gogledd Iwerddon. Yn dilyn trafodaethau adeiladol diweddarach gyda Llywodraethau datganoledig, mae Llywodraeth y DU bellach wedi cyflwyno gwelliannau i'r Bil. Cytunwyd ar y gwelliannau hynny o fewn Senedd y DU, ac maen nhw wedi dileu'r mater a gedwir yn ôl hwnnw. Mae hynny felly'n golygu bod ein pwerau datganoledig mewn perthynas ag ymchwil, datblygu ac arloesi yn cael eu cadw mewn perthynas ag ARIA.
Er mwyn sicrhau'r gwelliannau pwysig hynny, yr oeddem i gyd yn cytuno ar femorandwm cyd-ddealltwriaeth. Mae hynny'n nodi sut, gyda chydweithrediad rhwng ein prif gynghorwyr gwyddonol yn y pedair Llywodraeth, y byddwn yn goruchwylio gweithrediad ARIA ar y cyd, gan ganiatáu iddo weithredu'n annibynnol. Nid dyma'r hyn y byddwn yn ei ddisgrifio fel canlyniad perffaith, ond mae'n adlewyrchu parodrwydd gan bob un o'r pedair Llywodraeth i gydweithio i gytuno ar sefyllfa sy'n fuddiol i'r ddwy ochr. Mae Llywodraeth yr Alban a Gweithrediaeth Gogledd Iwerddon hefyd wedi cytuno ar yr un darpariaethau, gyda'u priod Seneddau yn ystyried eu darpariaethau cydsyniad deddfwriaethol eu hunain heddiw, fel yr ydym ni. A dylwn gydnabod bod Gweinidog gwyddoniaeth yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol, ers ei benodiad, wedi dangos agwedd ymarferol 'gallu gwneud' ac mae'n awyddus i weithio gyda mi ac yn wir Llywodraethau datganoledig eraill i wneud ARIA yn llwyddiant i bob un ohonom.
Mae'r cyllid bydd ar gael i ARIA tua £800 miliwn dros y cyfnod nesaf. Nid yw hynny'n arbennig o fawr o'i gymharu â chyfanswm cyllideb ymchwil ac arloesi'r DU. Dylid tynnu sylw at y ffaith bod ein rhagoriaeth ymchwil yng Nghymru yn gryf, yn enwedig mewn meysydd sy'n ymwneud â nodau cynaliadwyedd y Cenhedloedd Unedig, fel y dangoswyd yn ddiweddar gan ein prif gynghorydd gwyddonol ein hunain. Mae'n hanfodol bod ARIA yn cydnabod, mewn ffordd deg a gwrthrychol, ragoriaeth ymchwil yng Nghymru, fel bod Cymru yn cael cystadlu yn yr un modd am y cyllid sydd ar gael drwy'r ffynhonnell hon.
Rwy'n ddiolchgar i'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, ac, yn wir, i Bwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig am eu gwaith craffu mewn cysylltiad â'r Bil hwn. Rwyf eisiau cydnabod y canfyddiadau y maen nhw wedi'u gwneud, ar gyfer y Bil gwreiddiol fel y'i cyflwynwyd ac, yn wir, y Bil diwygiedig. Gyda'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, rwy'n credu ein bod wedi mynd i'r afael â'u hargymhellion drwy ddileu'r pwerau a gedwir yn ôl a chyfyngu ar hyd a lled pwerau Harri VIII.
O ran pwyntiau'r pwyllgor economi a masnach, rwyf wedi ysgrifennu at y pwyllgor i esbonio pam rwyf yn credu bod angen cydsyniad ar gyfer cymal 5 y soniwyd amdano, ac mae hynny'n ymwneud â'r cyfarwyddiadau diogelwch cenedlaethol. Rwy'n cydymdeimlo â barn y pwyllgor ar lywodraethu ARIA, ond am y rhesymau yr wyf wedi'u hegluro, rwy'n derbyn y sefyllfa gyfaddawd yr ydym wedi'i chyrraedd ar hyn i ddiogelu'r setliad datganoli ehangach, i roi cyfle i ni, drwy ein prif gynghorwyr gwyddonol, i gael cipolwg ar y darpariaethau strategol sy'n llywodraethu ARIA. Felly, rwyf bellach mewn sefyllfa i argymell bod y Senedd yn cydsynio i'r darpariaethau perthnasol yn y Bil ARIA. Diolch, Dirprwy Lywydd.