Diolch. Ychydig wythnosau'n ôl, roedd hi'n Ddiwrnod Byd-eang y Plant y Cenhedloedd Unedig, a chefais y pleser mawr o fod yn y gynhadledd Cymru Ifanc, a ddaeth â phobl ifanc o bob rhan o Gymru at ei gilydd i gael sgwrs â Gweinidogion y Llywodraeth. Roedd yn fraint cael bod yn rhan o'r digwyddiad hwn. Rhoddodd gyfle i mi, ynghyd â'r Prif Weinidog a Gweinidogion eraill y Cabinet, gan gynnwys y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, glywed yn uniongyrchol gan blant a phobl ifanc am eu pryderon, eu problemau a'u gobeithion ar gyfer y dyfodol. Cynlluniwyd y gynhadledd gan bobl ifanc ar gyfer pobl ifanc, ac roedd y pynciau'n amrywio o newid hinsawdd ac iechyd meddwl a lles i faterion cydraddoldeb ac amrywiaeth, ac roedd y Dirprwy Weinidog iechyd meddwl yno hefyd yn y gynhadledd. Galluogodd y gynhadledd ddeialog onest ac uniongyrchol rhwng y Llywodraeth a phobl ifanc, a oedd yn hynod werthfawr.

Mae pwysigrwydd llais plant yn ganolog i gynllun hawliau plant drafft 2021, yr ydym yn ei drafod heddiw. Mae'n 10 mlynedd ers i ni gyflwyno Mesur Hawliau Plant a Phobl Ifanc (Cymru) 2011, sy'n gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i roi sylw dyledus i ofynion Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Mae hyn yn rhoi i blant hawl i fywyd, iechyd, addysg, chwarae ac i fod â theulu, yn ogystal ag amddiffyniad rhag trais, gwahaniaethu ac ataliad. Mae'r ddeddfwriaeth bwysig hon wedi sicrhau bod plant a hawliau plant yn ganolog i lunio polisïau a deddfwriaeth yma yng Nghymru. Fel y gŵyr yr Aelodau, mae'r Mesur yn nodi gofyniad i ni gyhoeddi cynllun hawliau plant. Mae'n iawn ein bod, 10 mlynedd ar ôl cyflwyno'r Mesur, yn ailedrych ar y cynllun ac yn adolygu ein trefniadau.

Cyn amlinellu rhai o'r newidiadau allweddol yn y cynllun diwygiedig, hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i ddiolch i'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg blaenorol am eu hymchwiliad i hawliau plant. Mae eu hadroddiad, a gyhoeddwyd ym mis Awst y llynedd, wedi bod yn ffynhonnell anhygoel o dystiolaeth i ni gan ein bod wedi diweddaru'r cynllun. Felly, pa ddull a gymerwyd i ddiweddaru'r cynllun? Edrychwyd yn fanwl ar 'Y Ffordd Gywir—Dull Hawliau Plant yng Nghymru' y comisiynydd plant, gan fabwysiadu'r pum ffordd o weithio. Mae'r cynllun diwygiedig, felly, wedi'i strwythuro o amgylch yr egwyddorion allweddol canlynol: sut i ymgorffori hawliau plant; sut i sicrhau cydraddoldeb a diffyg gwahaniaethu i bob plentyn; sut i rymuso plant; sut i hwyluso cyfranogiad ystyrlon; a sut i sefydlu strwythurau atebolrwydd clir. Mae strwythuro'r cynllun fel hyn yn helpu i integreiddio hawliau plant hyd yn oed ymhellach i'r broses o wneud penderfyniadau. Ymgynghorais ar y cynllun drafft rhwng Rhagfyr 2020 a Mawrth 2021, a hoffwn ddiolch i bawb a ymatebodd, yn enwedig y plant a'r bobl ifanc a gymerodd yr amser i rannu eu meddyliau gyda ni.

Fe wnaf dynnu sylw at rai o nodweddion allweddol y cynllun diwygiedig. Yn gyntaf, rydym ni wedi datblygu llawlyfr i roi cyngor a chymorth ymarferol i swyddogion Llywodraeth Cymru i ymgorffori hawliau plant yn eu gwaith o ddydd i ddydd. Mae'n rhoi canllaw cam wrth gam ar sut i gwblhau asesiad o'r effaith ar hawliau plant ac, fel y gŵyr yr Aelodau, rwy'n siŵr, mae'r asesiad o'r effaith ar hawliau plant, fel rhan o'r broses asesu effaith integredig, yn darparu fframwaith i swyddogion Llywodraeth Cymru ystyried a chofnodi a yw ein cynigion polisi yn cefnogi hawliau plant a phobl ifanc. Mae'n ein galluogi ni i nodi effeithiau posibl, yn gadarnhaol ac yn negyddol, ar blant â gwahanol brofiadau bywyd. Mae'r llawlyfr hefyd yn rhoi cyngor ac arweiniad ar sut i ymgysylltu â phlant a phobl ifanc, yn ogystal â dolenni i'r hyfforddiant a'r adnoddau diweddaraf. Bwriedir iddo fod yn adnodd hyblyg y gellir ei ddiweddaru pan fo angen, er mwyn sicrhau bod swyddogion a Gweinidogion yn gallu cael gafael ar y dystiolaeth ddiweddaraf. Er mwyn cefnogi tryloywder, gwnaethom gyhoeddi'r llawlyfr cyn y ddadl hon, a rhannwyd y ddolen gyda'r Aelodau. Yn dilyn adroddiad y pwyllgor, fe wnaethom symud yn gyflym i gyhoeddi asesiadau effaith hawliau plant wedi'u cwblhau ar wefan Llywodraeth Cymru, a gallaf gadarnhau y byddwn ni'n parhau.

Yn ail, rydym wedi datblygu model newydd i gefnogi Gweinidogion a swyddogion i ymgysylltu â phlant a phobl ifanc. Mae Erthygl 12 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn yn rhoi'r hawl i blant ddweud eu dweud mewn materion sy'n effeithio arnyn nhw, ac i'w barn gael ei hystyried. Mae ein model yn ceisio galluogi llais y plentyn i gael ei glywed ar bob lefel o Lywodraeth—ar lefel weinidogol, o fewn adrannau'r Llywodraeth, ac o fewn timau polisi unigol. Ei nod yw hyrwyddo egwyddorion arfer da wrth weithio gyda phlant a phobl ifanc, gan sicrhau bod gwaith cyfranogol yn gynrychioliadol, yn adlewyrchu natur amrywiol plant a phobl ifanc yng Nghymru, ac yn annog swyddogion i weithio ar sail hirdymor gyda phlant a phobl ifanc i gynyddu dyfnder cyfranogiad ac ansawdd y mewnwelediad. Fel y gŵyr yr Aelodau, rwy'n siŵr, mae Gweinidogion yn cyfarfod â phlant a phobl ifanc yn rheolaidd, ond mae'r cynllun yn nodi'r disgwyliad y bydd pob Gweinidog a Dirprwy Weinidog yn cyfarfod â phlant a phobl ifanc bob blwyddyn. Mae hyn yn tynnu sylw at y gwerth a roddwn ar glywed llais plant a phobl ifanc ym mhob rhan o'r Llywodraeth.

Yn drydydd, rydym wedi cyhoeddi ein cynllun codi ymwybyddiaeth ar gyfer hawliau plant. Rydym yn gwybod na all plant a phobl ifanc gael eu hawliau a'u mwynhau oni bai eu bod nhw eu hunain a'r rhai o'u cwmpas yn gwybod am Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn a'u hawliau. Mae Erthygl 42 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn yn nodi bod yn rhaid i lywodraethau weithio'n weithredol i sicrhau bod plant ac oedolion yn gwybod am y confensiwn. Mae nod ein cynllun yn mynd y tu hwnt i rannu gwybodaeth, ac yn ceisio grymuso plant a phobl ifanc i arfer eu hawliau fel dinasyddion Cymru a'r byd. Mae wedi'i anelu at blant, pobl ifanc, eu rhieni a'u gofalwyr, yn ogystal â gweithwyr proffesiynol sy'n gweithio gyda phlant a phobl ifanc. Rhan allweddol o'r cynllun hwn fydd ein gwaith gyda rhanddeiliaid allweddol, gan gynnwys y comisiynydd plant ac UNICEF, i ddatblygu gweledigaeth gyfunol, i wella ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. A bydd Diwrnod Byd-eang y Plant, a gynhelir ar 20 Tachwedd bob blwyddyn, yn ddyddiad pwysig i'w ddefnyddio i godi ymwybyddiaeth o hawliau plant ar draws y Llywodraeth a thu hwnt.

Ac yn bedwerydd, rydym wedi gwella'r broses adborth a chwyno ar gyfer pobl ifanc. Mae hyn yn rhywbeth a godwyd gan y pwyllgor plant, pobl ifanc ac addysg yn ei adroddiad. Rydym eisiau ei gwneud mor hawdd â phosibl i blant a phobl ifanc gael eu lleisiau wedi'u clywed. Rydym wir eisiau clywed ganddyn nhw am yr hyn yr ydym yn ei wneud yn dda a lle y gallwn ni wneud yn well.

A'r pumed maes yr hoffwn i sôn amdano yw'r pecyn cymorth i swyddogion a Gweinidogion gyflawni'r trefniadau hyn yn effeithiol. Mae hyn yn cynnwys modiwlau e-ddysgu ar gyfer holl staff Llywodraeth Cymru ar hawliau plant ac asesiadau o'r effaith ar hawliau plant, yn ogystal â gwahodd siaradwyr allanol i annerch swyddogion a Gweinidogion Llywodraeth Cymru ar faterion hawliau plant. Yn ddiweddar, rhoddodd y comisiynydd plant gyflwyniad craff i swyddogion i gyd-fynd â Diwrnod Byd-eang y Plant. Felly, gyda'i gilydd, mae'r trefniadau hyn yn ategu'r llawlyfr ar gyfer staff y soniais amdano yn gynharach.

Ac, yn olaf, ond yn hollbwysig, o ran atebolrwydd, rydym wedi ailddatgan ein hymrwymiad o fewn y cynllun hwn i adrodd ar gynnydd bob 2.5 mlynedd.

Felly, i gloi, rwy'n cymeradwyo'r cynllun diwygiedig hwn i chi. Mae'r trefniadau hyn, ynghyd â'r cymorth sydd ar gael, yn sail i'n hymrwymiad i hybu hawliau plant. Felly, rwy'n edrych ymlaen at wrando ar farn yr Aelodau. Diolch yn fawr.