1. Pa adnoddau a chanllawiau y mae Llywodraeth Cymru'n eu darparu i awdurdodau lleol ac asiantaethau statudol eraill i nodi pryderon posibl ynghylch diogelu plant, yn dilyn marwolaeth Arthur Labinjo-Hughes yn Solihull? TQ586

A gaf fi ofyn i'r Dirprwy Weinidog pa gamau sy'n cael eu cymryd i fynd i'r afael â heriau recriwtio mewn gwasanaethau amddiffyn plant ac i sicrhau bod gan asiantaethau partner adnoddau priodol i nodi problemau posibl o ran diogelu? A gaf fi wedyn roi'r cefndir—

Na. Bydd y Gweinidog yn ateb y rhan honno a gallwch ddychwelyd ato wedyn.

Rwy'n ymddiheuro.

Diolch yn fawr iawn. O safbwynt y gweithlu, rwy'n siŵr bod yr Aelod yn ymwybodol fod hyfforddiant helaeth yn cael ei ddarparu i'r gweithlu gofal cymdeithasol yng Nghymru. Cyflwynodd Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 drefniadau diogelu cryfach a chadarn i Gymru. Sefydlodd fwrdd diogelu annibynnol cenedlaethol, a byrddau diogelu plant rhanbarthol, i gefnogi ymarfer diogelu ar sail tystiolaeth ar draws asiantaethau a ledled Cymru. Mae'r trefniadau hyn bellach wedi'u hen sefydlu. Cyhoeddwyd canllawiau statudol o dan y Ddeddf, ac mae gennym arferion diogelu cyson ar sail tystiolaeth ar draws asiantaethau a ledled Cymru, gyda chyfleoedd i ymarferwyr ddiweddaru eu sgiliau.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Ddoe, codais achos trist iawn Arthur Labinjo-Hughes, bachgen wyth oed yn Solihull, a gafodd ei gam-drin yn gorfforol am fisoedd gan ei dad a'i bartner. Fel y dywedais ddoe, mae'n rhaid inni beidio ag anghofio mai hwy oedd y bobl a'i lladdodd. Ac mae gwasanaethau, fel y gwyddom, yn cael eu hadolygu ac nid ydym yn siŵr o ganlyniadau hynny.

Ond mae amddiffyn a diogelu plant wedi bod yn arbennig o heriol yn ystod COVID-19, yn enwedig yn ystod y cyfyngiadau symud cynnar. Fel y gwyddoch, Ddirprwy Weinidog, mae nifer y plant ar y gofrestr amddiffyn plant sy'n derbyn cymorth ar gyrion gofal a phlant sy'n derbyn gofal wedi cynyddu dros y blynyddoedd diwethaf, ar adeg pan fo awdurdodau lleol yn wynebu heriau sylweddol o ran staffio. Rwy'n ymwybodol fod y Llywodraeth wedi cyhoeddi canllawiau ymarfer newydd ar gyfer Cymru ym mis Gorffennaf 2020 i bob ymarferydd sy'n gweithio gyda phlant o dan 18 oed.

Felly, a gaf fi orffen hefyd—wrth feddwl am unrhyw gyfyngiadau COVID posibl yn y dyfodol a rhai o'r cyfyngiadau cyfredol wrth fynd i mewn i gartrefi pobl, pa gamau y byddwch yn eu cymryd i sicrhau y gellir cynnal mwy o gyswllt wyneb yn wyneb â'r plant a'r teuluoedd sydd angen cymorth ychwanegol? Ac a gaf fi ofyn hefyd a yw Llywodraeth Cymru yn gwybod faint o swyddi amddiffyn plant ar y rheng flaen sy'n wag ledled Cymru? Diolch yn fawr iawn.

Diolch. Diolch yn fawr am eich cwestiynau pwysig iawn. Byddwn yn gwneud popeth a allwn i sicrhau y ceir cyswllt wyneb yn wyneb â phlant a theuluoedd yn ystod unrhyw gyfyngiadau symud posibl pellach. Yn ystod y cyfyngiadau symud blaenorol, rydym yn ymwybodol na chafwyd cyswllt wyneb yn wyneb â llawer o deuluoedd, er iddo barhau gyda rhai teuluoedd. Yn anffodus, y sefyllfa mewn gwirionedd yw na allwn fyth fod yn sicr ynglŷn â—. Mae'n annhebygol y byddwn ni byth yn rhoi diwedd ar gam-drin plant gan y rheini sy'n gofalu amdanynt ac yn eu cadw'n ddiogel, ond gallwn wneud popeth a allwn i sicrhau bod ymarferwyr yn gallu nodi'r plant sydd mewn perygl o gael eu cam-drin a deall eu dyletswydd i roi gwybod am blant sydd mewn perygl a bod ganddynt sgiliau a gwybodaeth i ymchwilio ac i ymateb i bryderon fod plentyn mewn perygl o niwed. Ac mewn cyfnodau fel y cyfyngiadau symud, credaf ein bod yn dibynnu hyd yn oed yn fwy ar glustiau a lleisiau pobl yn y gymuned, oherwydd, yn anochel, nid yw rhai o'r mesurau diogelwch fel mynd i'r ysgol ar gael.

Felly, mae wedi bod yn gyfnod anodd iawn i blant a'u teuluoedd. Mae'r Llywodraeth wedi gwneud popeth a all i helpu; rydym yn sicr wedi rhoi arian ychwanegol i'r awdurdodau lleol. Yn ychwanegol at y grant cynnal refeniw, rydym wedi rhoi cyllid hael o'r gronfa galedi i lywodraeth leol i helpu i gefnogi gofal cymdeithasol, ac yn ddiweddar, rydym hefyd wedi rhoi £40 miliwn o gyllid adfer a £42 miliwn yn ychwanegol ar gyfer pwysau'r gaeaf ar y system a phwysau eraill, unwaith eto, ar gyfer y gweithlu gofal cymdeithasol. Rydym hefyd wedi darparu arian ar gyfer y gronfa ymyrraeth deuluol i gefnogi llesiant plant a theuluoedd drwy gymysgedd o gymorth ymarferol ac uniongyrchol. Felly, rydym yn darparu arian ac mae'r cymorth i weithwyr cymdeithasol yn parhau. Ond yn amlwg, mewn unrhyw gyfyngiadau symud, mae hwn yn gyfnod anodd iawn i bob teulu.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei hatebion. Un o'r materion sydd wedi bod yn fy mhoeni ers peth amser, wrth inni ddod drwy'r pandemig, yw plant yn diflannu o addysg, a'r cynnydd sylweddol yn nifer y plant sy'n derbyn eu haddysg gartref. O drychinebau yn y gorffennol, gwyddom y gallwn golli cysylltiad â phlant sy'n cael eu haddysg gartref ac y gall pethau ofnadwy ddigwydd i blant yn yr amgylchiadau hynny, ac mae hynny wedi digwydd. A fyddai'r Llywodraeth, yr adran gwasanaethau cymdeithasol a'r adran addysg, yn ystyried ymchwiliad i'r cynnydd mewn addysg ddewisol yn y cartref, ac yn ystyried sut y gellir cynnal cyswllt gyda phlant sy'n derbyn eu haddysg gartref, yn ogystal ag adolygu'r gyfraith sy'n llywodraethu addysg yn y cartref? Rwy'n pryderu'n fawr fod y cynnydd mewn addysg yn y cartref yn mynd i arwain at gynnydd mewn cam-drin plant a'r perygl y gwelir trychinebau pellach yn y dyfodol.

Diolch i Alun Davies am ei gwestiwn pwysig iawn, ac mae hwn yn fater rwyf wedi gweithio'n agos arno—ac yn dal i weithio'n agos arno—gyda'r Gweinidog addysg, oherwydd yn amlwg, mae'n fater sy'n ymwneud â'r ddwy adran. Rydym yn datblygu cynigion a fydd yn cryfhau'r fframwaith presennol ymhellach mewn perthynas ag addysg ddewisol yn y cartref i helpu i sicrhau bod plant sy'n derbyn eu haddysg yn y cartref yn cael addysg addas i ddechrau a bod eu hanghenion llesiant yn cael eu diwallu. Felly, rydym yn datblygu fframwaith, ac mae'r cynigion sydd gennym yn cynnwys canllawiau statudol newydd ar gyfer awdurdodau lleol a phecyn ehangach o gymorth i blant sy'n derbyn eu haddysg yn y cartref i wella'r profiad dysgu a'r cyfleoedd datblygu, yn ogystal â llawlyfr a fydd yn helpu ac yn rhoi gwybodaeth i bobl sy'n darparu addysg yn y cartref.

Eleni, rydym wedi darparu £1.7 miliwn o gyllid i gynorthwyo awdurdodau lleol gyda chostau gweinyddol sy'n ymwneud ag addysg yn y cartref, yn ogystal ag ariannu adnoddau a gweithgareddau addysg ar gyfer dysgwyr sy'n derbyn eu haddysg yn y cartref. Mae hon yn gronfa unigryw i Gymru, a chredaf fod hynny'n ateb ei gwestiynau ynghylch cael cyswllt â phlant sy'n cael eu haddysg yn y cartref ac sy'n dymuno cysylltu'n ehangach y tu allan i'r cartref. Felly, bydd y Gweinidog addysg yn bwrw ymlaen â'r cynigion ar gyfer y canllawiau statudol newydd maes o law, ond mae'n fater rwy'n gweithio'n agos iawn arno gydag ef.

Sylwaf yn adroddiad blynyddol Estyn fod Ceredigion wedi gwneud gwaith allgymorth diddorol iawn gyda myfyrwyr sy'n derbyn eu haddysg yn y cartref, gwaith sydd wedi galluogi llawer o'r plant hynny i gael eu hailintegreiddio mewn ysgolion.

Rwy'n falch iawn eich bod yn rhoi arian ychwanegol i wasanaethau cymorth i deuluoedd ar gyfer y mater anodd hwn, ond roeddwn am dynnu sylw hefyd at y ffaith nad oedd Arthur Labinjo-Hughes yn yr ysgol o gwbl, ac ar y diwrnod cyn iddo gael ei ladd, aethpwyd ag ef i'r siop trin gwallt gan y ddynes a'i lladdodd, lle gwnaed iddo sefyll gyda'i wyneb at y wal am hyd at saith awr. Felly, rwy'n cytuno: mater i glustiau a llygaid y gymuned yw nodi a rhoi gwybod pan fydd creulondeb tuag at blant yn amlwg yn digwydd, megis yn y sefyllfa honno, oherwydd, yn y pen draw, ni all gwasanaethau cymorth i deuluoedd, oni fyddech yn cytuno, fod ym mhobman drwy'r amser? Mae'n ddyletswydd ar bawb i godi llais dros hawliau plant.

Yn sicr, mae'n rhaid i'r gymuned fod yn llygaid a chlustiau, gan nad yw'n bosibl i swyddogion ac adrannau gwasanaethau cymdeithasol fod yno a gweld popeth. Felly, mae'n ddyletswydd ar bob un ohonom i weithredu ar unrhyw beth a welwn sy'n peri pryder i ni.

Yn amlwg, bydd yr adolygiad a sefydlwyd gan Lywodraeth y DU yn cyflwyno cynigion, rwy’n siŵr, a byddwn yn edrych yn agos iawn ar beth yw’r cynigion hynny ac yn gweld sut y byddant yn ein helpu yng Nghymru. Mae'n adolygiad eang iawn, ac er gwybodaeth i'r Aelod, caiff ei arwain ar y cyd gan y Swyddfa Safonau mewn Addysg; y Comisiwn Ansawdd Gofal; Arolygiaeth Cwnstabliaeth Ei Mawrhydi a'r Gwasanaethau Tân ac Achub; ac Arolygiaeth Prawf Ei Mawrhydi. Felly, mae'n edrych ar yr ystod eang hon o asiantaethau. Byddwn yn edrych yn agos iawn ar y canlyniad, ond ydy, mae'n ddyletswydd ar bob un ohonom i gadw llygad am unrhyw bryderon a gweithredu ar unrhyw bryderon sydd gennym.

Diolch, Dirprwy Weinidog.