Hoffwn i groesawu'r gyllideb ddrafft hon, sy'n amlinellu cefnogaeth barhaus i awdurdodau lleol wrth iddyn nhw barhau i ddarparu gwasanaethau ar reng flaen y pandemig. Rwyf i ar ddeall ei bod hi'n fwy hael na'r hyn sydd wedi ei ddyrannu i gynghorau Lloegr gan Lywodraeth y DU, ac mae'r ffaith nad yw hi'n cynnwys unrhyw neilltuo, fel y mae yn yr Alban, i'w groesawu yn fawr.

Fodd bynnag, hoffwn i amlinellu rhai pryderon sydd gen i ynghylch y diffyg cyllid a amlinellir ar gyfer cynnal a chadw priffyrdd presennol sydd yng ngofal yr awdurdodau lleol. Dywedwyd wrth Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru na fydd y grant gwerthfawr iawn o £20 miliwn yn parhau ac y bydd cyllid cynnal a chadw ffyrdd yn cael ei ailfuddsoddi mewn teithio llesol. Dywedwyd wrthyf i mewn ymateb i fy nghwestiwn yn y Senedd y byddai cyllid yn sgil yr egwyl wrth adeiladu ffyrdd newydd yn cael ei ailfuddsoddi mewn teithio llesol a chynnal a chadw ffyrdd presennol. Yn y cyfnod ariannol heriol hwn, mae hi'n hanfodol nad ydym ni'n esgeuluso gwaith cynnal a chadw ein priffyrdd. Yn dilyn 10 mlynedd o gyni yn y DU a thoriadau i gyllid gwasanaethau cyhoeddus, amcangyfrifodd arolwg gan syrfëwr sirol yn 2020 fod gwerth dros £1.6 biliwn o ôl-groniad o waith cynnal a chadw asedau priffyrdd wedi ei ohirio yn bodoli ar hyn o bryd.

Yn ogystal â defnydd cyson a henaint, mae ein hasedau o dan bwysau oherwydd effeithiau newid hinsawdd. Mae'r glaw trwm yr ydym ni'n ei gael yn golchi arwynebau ffyrdd i ffwrdd, yn creu tyllau yn y ffordd, yn cwympo cwteri, ac yn llenwi draeniau gyda malurion sydd wedyn yn gorfod cael eu gwagio trwy'r amser i fod yn effeithiol. Mae cyllid grant ychwanegol diweddar gan y Llywodraeth wedi rhoi cyfle i awdurdodau atal dirywiad rhai asedau, ond nid holl asedau'r priffyrdd. Gwerthfawrogwyd yn fawr iawn yr £20 miliwn bob blwyddyn dros y tair blynedd diwethaf. Mae angen buddsoddiad cyson gan y wladwriaeth yn flynyddol i gadw'r asedau yn eu cyflwr presennol. Amcangyfrifir, i gadw cerbytffyrdd yn eu cyflwr presennol yn unig, y bydd angen £65 miliwn y flwyddyn, £9 miliwn ar droedffyrdd, a £46 miliwn y flwyddyn ar adeileddau gan gynnwys pontydd. Mae llifogydd a newid hinsawdd yn effeithio'n fawr ar yr adeileddau hyn, fel pontydd. Felly, mae angen y buddsoddiad hwn arnyn nhw yn fawr. Mae caniatáu i asedau ddirywio i gyflwr lle nad oes dewis arall ond gosod asedau newydd yn eu lle yn arwain at gostau yn y dyfodol y gellid eu hosgoi, yn ogystal â'r posibilrwydd y gallai rhai asedau ddiffygio ar fyr rybudd, sy'n digwydd ar hyn o bryd, fel pont newydd—. Mae yna bont yn sir Ddinbych a bu tirlithriadau yn sir y Fflint. Mae llawer o awdurdodau lleol wedi gweld effaith hyn. Bydd hyn i gyd yn golygu y bydd angen gwaith atgyweirio ymatebol helaeth a chostus, cau ffyrdd, ac, mewn achosion eithafol, mwy o berygl i ddefnyddwyr.

Rwy'n sylwi bod asiantaethau cefnffyrdd yn parhau i gael eu hariannu yn gymharol dda, fel yn y gyllideb hon eto, ond yr awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am y rhan fwyaf o'n rhwydwaith priffyrdd. Canran fach iawn o'n seilwaith ni ledled Cymru yw'r traffyrdd a'r ffyrdd deuol. Mae angen cynnal ein ffyrdd fel eu bod nhw'n parhau i fod ar gael i'w defnyddio gan gerddwyr, beicwyr, trafnidiaeth gyhoeddus, modurwyr, a busnesau. Mae hi'n amhosibl darparu llwybrau beicio pwrpasol ar y rhan fwyaf o'n priffyrdd. Mae angen i feicwyr ddefnyddio ymylon y ffyrdd, sy'n beryglus oherwydd tyllau a chwteri wedi eu cau. Mae'r rhain hefyd yn achosi mwy o draul ar deiars, sef un o'r llygryddion mwyaf ac sy'n gwaethygu'r newid yn yr hinsawdd hefyd, a llygredd yn ein cyrsiau dŵr. Wrth symud ymlaen, hoffwn i weld buddsoddiad sylweddol a pharhaus gan Lywodraeth Cymru yn ein rhwydwaith ffyrdd i sicrhau ei fod yn addas i'w ddiben. Y rhain yw ein hasedau mwyaf. Diolch i chi.