Part of the debate – Senedd Cymru am 3:53 pm ar 11 Ionawr 2022.
Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei datganiad wrth agor y ddadl hon. Sylwais i ei bod yn ymddangos bod y Gweinidog yn gwneud llawer iawn o nodiadau yn ystod y ddadl hon. Mae croeso iddi bob tro, wrth gwrs, pryd bynnag yr ydym ni'n trafod y pethau hyn, ond rwy'n siŵr ei bod hi wedi cael cymaint o sioc ag yr wyf i yn ystod y ddadl hon, ar ôl treulio 10 mlynedd yn gwrando ar y Torïaid yn ein darlithio ni ar gyni, yn ein darlithio ar fod yn ofalus iawn gyda'r pwrs cyhoeddus ac ati, rydym ni newydd gael nifer o siaradwyr Torïaidd yn sefyll i fyny ac yn gwario miliwn o bunnau gyda phob anadl y maen nhw'n ei gymryd. Rydym ni wedi cael Gareth Davies yn mynnu mwy o arian ar gyfer buddsoddi mewn gwasanaethau cymdeithasol. Rwyf i'n dueddol o gytuno ag ef, fel y mae'n digwydd, ond ei Lywodraeth ef sydd wedi bod yn ei dorri yn y lle cyntaf, wrth gwrs. Mae Janet Finch-Saunders yn cwyno am y diffyg buddsoddiad mewn newid hinsawdd pan fo ganddi Lywodraeth sydd prin yn credu ynddo yn San Steffan ac yn sicr wedi cwtogi ar fuddsoddiad ar ochr arall y ffin. Ac mae'r hen Peter Fox druan, wrth gwrs, eisiau gwario arian ar bopeth, rhag ofn. Felly, rydym ni wedi cael dadl Geidwadol y prynhawn yma sydd wedi'i gwreiddio'n llwyr mewn gwario arian cyhoeddus y maen nhw eu hunain yn rhan o'r broses o'i dorri. Mae gair am hynny. Nid wyf am drethu eich amynedd, Dirprwy Lywydd, y prynhawn yma, ond mae gair am hynny, ac fe gafodd ei ddefnyddio’n eithaf rhydd yn San Steffan amser cinio.
Gadewch i mi ddweud hyn: rwy'n credu o ran y dadleuon sydd gennym ni ar ein cyllidebau yng Nghymru, mae angen i ni ganolbwyntio mwy ar incwm nag ar wariant. Gall unrhyw un wario arian. Gall unrhyw un sefyll i fyny a mynnu mwy o arian ar gyfer pob pwnc dan haul. Rwy'n croesawu'r sgyrsiau y mae'r Llywodraeth wedi'u cael gyda Phlaid Cymru a gyda'r Democratiaid Rhyddfrydol. Rwy'n gweld dylanwad y ddwy blaid hynny ar y gyllideb hon, ac rwy'n credu ei fod yn rhywbeth i'w groesawu. Rwy'n sylwi hefyd fod cyfraniadau Jane Dodds a gan Aelodau Plaid Cymru y prynhawn yma wedi'u gwreiddio'n llawer mwy mewn gwirionedd ac wedi'u gwreiddio mewn cyflawni na'r ffantasïau yr ydym ni wedi'u clywed gan Aelodau Ceidwadol. Ond gadewch i mi ddweud hyn o ran peidio â gwario, ond codi arian: hoffwn i ddeall mwy gan y Gweinidog o ran sut y mae hi'n edrych ar ei chyllidebau yn ystod y blynyddoedd nesaf. Gan ei bod hi'n ffug, wrth gwrs, i'r Ceidwadwyr ddadlau mai dyma'r cytundeb neu setliad gwario mwyaf hael i ni ei gael erioed. Y peth hawsaf yn y byd yw edrych ar niferoedd yr arian parod a dweud bod hyn yn fwy na'r llynedd, a bod hynny'n fwy na'r flwyddyn flaenorol. Mae hynny'n rhifyddeg sylfaenol. Nid dyma'r gwir sefyllfa, serch hynny, ac nid dyma'r sefyllfa yr ydym wedi'i chael yn ystod y degawd diwethaf. Rwy'n cofio Peter Fox yn dda iawn yn arweinydd llywodraeth leol; nid wyf yn ei gofio yn dweud wrthyf unwaith y byddai'n well ganddo fod yn arweinydd llywodraeth leol yn Lloegr nag arweinydd llywodraeth leol yng Nghymru pan oedd yn dawnsio dawns fach grefftus iawn o amgylch geiriau Andrew R.T. Davies yn y Siambr a oedd yn cael eu taflu'n ôl ato mewn cyfarfodydd eraill. Ond nid wyf i'n ei feio am hynny chwaith.
Ond gadewch i mi ddweud hyn: mae Brexit yn cael effaith ffyrnig ar ein cyllid cyhoeddus. Mae eisoes wedi'i grybwyll, a siaradodd Rhianon Passmore am fradychu cymunedau Cymru yn llwyr; byddai'r £375 miliwn a addawodd yr Ysgrifennydd Gwladol yn cael ei gynnal mewn Pwyllgor Cyllid y llynedd—gwnaeth ef yr ymrwymiad hwnnw ar y cofnod i'r Aelodau yma, a bydd yr Aelodau'n cofio hynny. I'r Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol ydoedd, mewn gwirionedd; rwy'n credu mai'r Dirprwy Lywydd oedd yn y Gadair yn ystod y cyfarfod hwnnw. Rydym ni wedi cael £46 miliwn. Naill ai yr oedd e'n ceisio ein camarwain ni ar y pryd, neu y mae wedi'n camarwain ni ers hynny. Gan fod gennym ni nawr Brif Weinidog y DU sy'n camarwain pobl bob munud o bob dydd, nid ydym ni'n gwybod yr ateb i'r cwestiwn hwnnw, ond yr hyn yr ydym ni yn ei wybod yw ein bod ni wedi cael ein camarwain, a bod pobl ar hyd a lled Cymru wedi cael eu camarwain yn fawr, a bod cyllid cyhoeddus yn waeth o lawer o'r herwydd. Ond rydym ni hefyd yn gwybod bod Brexit yn lleihau ein cynnyrch domestig gros 4 y cant ar gyfartaledd. Mae hynny'n mynd i gael effaith uniongyrchol, wrth gwrs, ar ein defnydd o drethi a gallu Llywodraeth Cymru i gyflawni ei hymrwymiadau o ran trethiant, a hoffwn i ddeall sut y mae'r Gweinidog yn ceisio ymdrin â hynny.
Rwyf i hefyd eisiau codi mater buddsoddi mewn rheilffyrdd. Rydym ni wedi gweld eto nad yw'r Torïaid yn buddsoddi yng Nghymru. Gorffennodd Peter Fox ei gyfraniad agoriadol drwy ddweud bod y gyllideb hon yn cydnabod lle Cymru mewn undeb cryf. Yr hyn y mae'n ei wneud mewn gwirionedd yw cydnabod gwendid Cymru mewn undeb nad oes ots ganddo am Gymru. Dyna mae'n ei wneud mewn gwirionedd. Os edrychwch ar—. Wel, gall Janet ysgwyd ei phen, ond mae'r rhifau'n siarad drostyn nhw eu hunain. Nid ydym ni'n gweld y buddsoddiad mewn seilwaith rheilffyrdd yr ydym ni'n ei weld yn yr Alban. Nid ydym ni'n gweld y buddsoddiadau seilwaith yng Nghymru yr ydym ni'n eu gweld dros y ffin yn Lloegr, a pham hynny? Y rheswm am hynny yw nad yw Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan eisiau gwario'r arian yng Nghymru. Mor syml â hynny. Rwy'n hapus i dderbyn ymyriad os bydd unrhyw un o'r Aelodau hynny'n dymuno gwneud hynny.