Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 11 Ionawr 2022.
Diolch, Llywydd, ac a gaf i ddymuno blwyddyn newydd dda i chi, a'r Gweinidog a'r holl Aelodau hefyd? Gadewch i ni obeithio y bydd 2022 yn flwyddyn dda.
Diolch i chi am eich datganiad heddiw, Gweinidog. A gaf i ddiolch i chi hefyd am eich sesiynau briffio y gwnaethoch chi eu rhoi i mi a chyd-Aelodau eraill heddiw gyda'ch swyddogion? Rwy'n credu eu bod nhw'n arbennig o ddefnyddiol, felly rwy'n eu gwerthfawrogi'n fawr. Rwy'n sylwi bod ymchwil ddiweddar gan y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau yn awgrymu eich bod chi ddwywaith yn fwy tebygol o ddal COVID wrth siopa nag mewn sinema, ac mae'r un risg yn gysylltiedig â mynd i'r dafarn ag â mynd ar drafnidiaeth gyhoeddus. Felly, mae'n debyg fy mod i'n tynnu sylw at hynny yng nghyd-destun y gyfres bresennol o gyfyngiadau a'r ffaith bod effaith y cyfyngiadau'n cael llai o effaith o bosibl oherwydd nifer yr achosion o'r feirws mewn cymunedau. Felly, rwy'n gobeithio eich bod chi'n deall cyd-destun y pwynt yna. Ond a gaf i ofyn: ydych chi’n dal i gredu, Gweinidog, fod pasys COVID wedi bod yn llwyddiannus? Beth yw eich meini prawf ar gyfer dod â'r pasys i ben, a phryd y byddwch chi mewn sefyllfa i ddarparu'r dystiolaeth bod pasys COVID yng Nghymru wedi bod yn llwyddiannus neu'n aflwyddiannus, beth bynnag fo’r achos?
Mae'r bygythiad, wrth gwrs, Gweinidog, i'r economi a gwasanaethau cyhoeddus ddod i stop yr un mor ddifrifol â'r feirws ei hun, yn rhannol oherwydd y rheolau hunanynysu. Mae'r data diweddaraf yn dangos bod 1.4 y cant o staff y GIG yn hunanynysu—dyna'r lefel uchaf ers mis Ebrill y llynedd, ond eto'n weddol gyson â'r cyfraddau yr adeg hon y llynedd. Mae i’w groesawu’n fawr, Gweinidog, fel y gwnaethoch chi sôn yn eich datganiad eich hun, fod Cymru bellach wedi cyflwyno cyfnod hunanynysu is o saith diwrnod. Nawr, hoffwn i ofyn am eich barn ar leihau'r cyfnod hwn ymhellach. Rwy’n nodi bod Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU yn ystyried lleihau'r cyfnod o saith diwrnod, ac, wrth gwrs, rwy'n gofyn hyn yn y cyd-destun, ar ryw adeg, na fydd unrhyw gyfnod hunanysyu, fel sy'n wir bron am bob feirws. Rwy'n sylweddoli nad ydym ni ar y pwynt hwnnw eto, ond dyna'r pwynt y byddwn yn ei gyrraedd rywbryd; dyna gyd-destun y cwestiwn.
Fe wnaethoch chi ddweud yn eich datganiad, Gweinidog, fod rhai apwyntiadau a thriniaethau'n cael eu gohirio tra bod staff yn cael eu trosglwyddo i waith mewn mannau eraill. Rydym ni'n gwybod bod gennym ni ôl-groniadau mawr— mae un o bob pump o boblogaeth Cymru ar restrau aros, mae diagnosisau canser yn cael eu colli. Nawr, sylwais fod Gweinidog yr wrthblaid dros iechyd yn San Steffan a'ch cyd-Aelod Llafur chi wedi mynegi ei gefnogaeth i ddefnyddio ysbytai preifat i glirio'r ôl-groniad, ac rwy'n falch o glywed bod GIG Lloegr wedi ymrwymo i drefniadau gyda darparwyr preifat. Felly, a gaf i ofyn: a wnewch chi ddilyn barn eich cyd-Aelod yn San Steffan i wneud beth bynnag sydd ei angen i fynd i'r afael â'r ôl-groniad? A gaf i ofyn pa mor bell yr ydych chi wedi mynd o ran canolfannau llawfeddygol rhanbarthol ers eich cyhoeddiad y llynedd? I bob pwrpas, pryd ydym ni'n mynd i'w gweld, mae'n debyg?
Nawr, mae tystiolaeth yn casglu'n gyson i awgrymu bod y brechlynnau yn gweithio, wrth i 90 y cant yn llai o gleifion gael eu derbyn i ysbytai y DU oherwydd y pigiad atgyfnerthu, ac rwy'n falch wrth gwrs fod dwy ran o dair o boblogaeth Cymru wedi dod ymlaen i gael eu pigiadau atgyfnerthu. Rwy'n ymuno â chi i ddiolch i bawb a wnaeth i hyn ddigwydd, yn enwedig yn ystod cyfnod y Nadolig. Cyn COVID, roeddem ni wedi gweld tua 2,000 o farwolaethau, yn anffodus, o'r ffliw bob blwyddyn yng Nghymru, ac roedd GIG Cymru eisoes yn wynebu pwysau'r gaeaf bob blwyddyn hefyd. Mae eich datganiad yn dweud y byddwch chi'n parhau i adolygu'r cyfyngiadau, ond y bygythiad neu'r pryderon cyson ynghylch cyfyngiadau am flynyddoedd i ddod sy'n cyfyngu ar symudiadau pobl a bywyd bob dydd—rwy'n credu y gwnaethoch chi ddweud yn eich datganiad hefyd eu bod nhw'n tarfu ar ein bywydau—felly, mae'n rhaid i ni ddod i sefyllfa o wybod pryd y byddwn yn rhoi diwedd ar y cyfyngiadau. Felly, a gaf i ofyn i chi ddweud wrthym ni pryd y bydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi'r meini prawf ar gyfer dychwelyd i fywyd heb gyfyngiadau, oherwydd rwy'n gobeithio y gallwch chi ddeall pam mae'r meini prawf hynny a'r cynllun hwnnw yn bwysig i bobl a busnesau fod yn ymwybodol ohonyn nhw? Diolch, Llywydd.