Part of the debate – Senedd Cymru am 4:31 pm ar 11 Ionawr 2022.
Diolch yn fawr, Russell, a blwyddyn newydd dda i chi, ac mae'n dda gweld pawb yn ôl, er yn amlwg rydym ni i gyd yn gobeithio bod gyda'n gilydd yn y Siambr pan fyddwn ni allan o'r don arbennig hon. Rydym ni i gyd yn gobeithio y bydd eleni yn well na'r llynedd ac yn sicr rydym ni'n gobeithio y byddwn yn gweld diwedd ar y don arbennig hon yn fuan iawn.
Cefais i fy nharo hefyd gan y datganiadau, yn adroddiad SAGE ac yn ein hadroddiad TAC ein hunain, a awgrymodd fod siopa, mewn gwirionedd, yn gyfrifol am gryn dipyn o ledaeniad y feirws. Rwy'n credu mai'r gwahaniaeth o ran y cyfyngiadau sydd gennym ar waith sy'n ei gwneud yn ofynnol, er enghraifft, i bobl ddangos pàs COVID i fynd i sinemâu o'i gymharu â siopa yw nad oes rhaid i chi fynd i sinema, ond, mewn gwirionedd, mae'n anodd iawn byw heb fwyd, ac mae angen i chi fynd i siopa ar gyfer hynny. Felly, dyna'r gwahaniaeth sylweddol o ran pam rydym ni wedi cyflwyno mesurau mewn rhai mannau ac nid mewn mannau eraill.
Rydym yn amlwg yn awyddus i weld pa fesurau y gallwn eu rhoi ar waith i sicrhau bod y brechlyn atgyfnerthu yn cael ei gydnabod ar y pàs COVID hefyd, os ydym ni am ddefnyddio hynny fel mesur yn y dyfodol. Yr hyn yr ydym ni yn ei wybod yw bod y brechlyn atgyfnerthu yn rhoi amddiffyniad i bobl a'i fod wedi atal niferoedd sylweddol rhag mynd i'r ysbyty, fel yr awgrymodd yr adroddiadau hynny. Wrth gwrs, mae'n gyffredin ar y cyfandir i bobl fod yn defnyddio'r pasys COVID hyn ac, wrth gwrs, mae wedi ei gyflwyno yn Lloegr hefyd bellach mewn rhai lleoliadau. Felly, rwy'n falch o weld Lloegr yn dilyn arweiniad Cymru unwaith eto.
O ran y GIG, rydych chi wedi clywed bod tua 8 y cant o staff y GIG yn hunanynysu. Mae angen i mi ei gwneud yn gwbl glir: nid ydym ar ddiwedd yr argyfwng COVID hwn eto. Rydym ni mewn sefyllfa lle'r ydym yn cyrraedd brig y don, felly mae yn fy synnu braidd ein bod ni'n dal i siarad am sut olwg fydd ar y dyfodol. Rydym ni yng nghanol y storm ar hyn o bryd; nid nawr yw'r amser i siarad am ddod i ben â'r mesurau amddiffyn yr ydym ni wedi eu rhoi ar waith.
Wedi dweud hynny, mae'n rhaid i ni gydnabod bod nifer y bobl sy'n dal y feirws ar hyn o bryd yn cael effaith enfawr ar ein gallu i sicrhau bod y gwasanaethau cyhoeddus hynny yn cael eu cynnal, a dyna pam y gwnaethom ni wrando ar y cyngor, a thrwy wrando ar gyngor arbenigol y cafodd ei awgrymu y gallem ni leihau'r cyfnod hunanynysu o 10 i saith diwrnod gyda PCR negyddol ar ddiwrnodau 6 a 7. Ond, yn sicr, mae'r cyngor yr wyf i wedi ei weld hyd yma gan Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU yn awgrymu y byddai'n wrthgynhyrchiol lleihau'r cyfnod yn fwy na saith diwrnod oherwydd, mewn gwirionedd, gallech chi fod yn anfon pobl yn ôl i'r gweithle a lledaenu'r feirws ymhellach. Felly, dyna oedd eu cyngor yn y gorffennol yn sicr; os byddan nhw'n newid eu meddyliau, yna mae'n amlwg y bydd angen i ni ystyried y cyngor hwnnw. Felly, byddwn yn cael ein harwain yn glinigol ar y penderfyniad hwn. Rwy'n credu ei bod hi'n werth nodi, yn yr Unol Daleithiau, er enghraifft, lle mae'r gofyniad i hunanynysu am bum diwrnod, eu bod nhw'n dechrau o bwynt gwahanol. Felly, maen nhw’n dechrau o'r adeg maen nhw’n gweld y symptomau'n dechrau, ond rydym ni’n dechrau ar y pwynt profi, ac mae gwahaniaeth sylweddol yn y fan yna. Felly, mae angen i ni ddeall hynny.
Rydych chi'n sôn am y GIG yn Lloegr yn defnyddio ysbytai preifat i helpu i glirio'r ôl-groniad; rydym ni'n gwneud hynny hefyd yma yng Nghymru, Russell, felly mae hynny eisoes yn digwydd yn y rhan fwyaf o fyrddau iechyd. Y broblem ar hyn o bryd yw nad oes llawer o gapasiti ar ôl yn yr ysbytai preifat hynny ychwaith. Felly, hyd yn oed pe byddem ni'n mynd ymhellach ar hyd y llwybr hwnnw, byddai'n anodd iawn dod o hyd i'r capasiti gan mai’r un bobl sy’n gwneud y swyddi hyn yn aml iawn—mae pobl sy'n gweithio yn y GIG yn gweithio yn y sector preifat hefyd weithiau. Ein dewis ni bob amser fyddai ceisio sicrhau bod y flaenoriaeth honno'n cael ei rhoi i'r GIG. Rydym ni wedi buddsoddi £0.25 biliwn i geisio helpu i glirio'r ôl-groniad. Yr hyn yr hoffwn i ei weld yw'r arian hwnnw yn cael ei fuddsoddi fel bod gennym ni rywbeth parhaol a hirdymor wedyn i'w roi ar waith ac i'w ddefnyddio ar gyfer y dyfodol, a dyna pam yr wyf i hefyd o blaid canolfannau llawfeddygol os yw'n bosibl, ac rwyf i wedi ei gwneud yn glir i fyrddau iechyd yng Nghymru, pan fyddan nhw'n llunio eu cynigion a'u cynlluniau fy mod i'n disgwyl gweld rhai atebion rhanbarthol yn eu hargymhellion. Felly, byddaf i'n edrych arnyn nhw yn ofalus iawn.
Rydym yn adolygu'r cyfyngiadau yn gyson, wrth gwrs. Dyna pam rydym ni wedi symud i adolygiad wythnosol ar hyn o bryd, ac wrth gwrs rydym ni i gyd yn awyddus iawn i weld bywyd yn dychwelyd i ryw fath o normalrwydd. Nid wyf i'n credu, Russ, mai nawr yw'r amser i nodi pryd y bydd hynny'n digwydd oherwydd ein bod ni yn wirioneddol yn llygad y storm ar hyn o bryd, ond wrth gwrs rydym ni i gyd yn awyddus iawn i fod allan o'r sefyllfa ac i lacio'r cyfyngiadau hynny cyn gynted ag y gallwn.