Fis Rhagfyr diwethaf, gwnaethom nodi diwrnod rhyngwladol hawliau pobl anabl, a gwneuthum ddatganiad bryd hynny, yn tynnu sylw at y ffordd y mae'r pandemig COVID-19 wedi cael effaith ddinistriol ar bobl anabl, gan waethygu anghydraddoldebau a oedd eisoes yn bodoli. Mae'r ddadl hon yn mynd y tu hwnt i hynny, a chyn y pandemig, o ran camau polisi rydym am eu cymryd gyda'n gilydd.

O ran y pandemig, nid oes amheuaeth nad yw wedi effeithio'n andwyol ar bobl fyddar, wrth iddynt orfod wynebu cyfyngiadau'n gysylltiedig â COVID-19 sydd wedi cyfyngu ar y defnydd o ddydd i ddydd o BSL, ac mae hyn wedi'i gydnabod heno, onid yw, Mark, yn y ffordd y methwyd defnyddio BSL ar gyfer y ddadl hon? Ond rwy'n falch iawn y bydd yn cael ei defnyddio yn dilyn y ddadl.

O ran ein fforwm cydraddoldeb i bobl anabl, a gadeirir gennyf: cyfarfod yn aml iawn yn ystod y pandemig; ceisio ymateb yn briodol i'r materion sy'n effeithio ar bobl anabl hefyd; a chyfarfod â chynrychiolwyr sefydliadau sy'n cefnogi pobl fyddar. Mae pobl fyddar eu hunain, yn hollbwysig, yn rhan o'r fforwm hwnnw. Mae rhai hefyd yn aelodau o'r grŵp llywio, y sonioch chi amdano yn eich cwestiynau i mi y prynhawn yma, Mark, y grŵp llywio a ddatblygodd yr adroddiad 'Drws ar Glo: Datgloi bywydau a hawliau pobl anabl yng Nghymru ar ôl COVID-19', a gomisiynwyd gennym fel rhan o waith y fforwm, ac mae'r adroddiad hwnnw'n canolbwyntio ar yr annhegwch amlwg y mae pobl anabl yn ei wynebu, ond mae hefyd yn tynnu sylw at y rhwystrau sy'n effeithio ar bobl fyddar a'r defnydd o BSL. Mae'n rhaid inni gydnabod, ochr yn ochr â'r defnydd o BSL, wrth gwrs, yr effaith y byddai hyn yn ei chael mewn perthynas â siaradwyr gwefusau a darllenwyr gwefusau. Mae'n adroddiad sobreiddiol iawn. Rwy'n falch eich bod wedi tynnu sylw Aelodau eraill o'r Senedd ato heddiw ac yn y ddadl hon.

Mae gennym y tasglu hawliau anabledd, a byddant—. Yn amlwg, bydd y ddadl hon, rwy'n siŵr, yn dystiolaeth bwysig i fwydo i mewn i hynny, oherwydd mae'n mynd i fwrw ymlaen ag argymhellion yr adroddiad—y tasglu—ac mae'n cynnwys canfyddiadau ac argymhellion mewn perthynas â phrofiadau pobl fyddar yn ystod y pandemig.

Y llynedd, fel Llywodraeth Cymru, fe wnaethom gomisiynu Cymdeithas Pobl Fyddar Prydain i gynnal adroddiad archwilio ar BSL. Cafodd hynny ei gydnabod heno. Hefyd, bydd canfyddiadau ac argymhellion yr adroddiad, y byddaf yn eu rhannu gyda chi wrth gwrs, yn darparu fframwaith defnyddiol iawn ar gyfer ymateb i'r adroddiad 'Drws ar Glo', y cymorth penodol rydym ei angen ar gyfer pobl fyddar, y gallwn ei gynnwys yn rhaglen waith y tasglu hawliau anabledd. Rwyf wedi sôn ei fod wedi cael ei gyfarfod cyntaf. Mae'n cynnwys pobl a sefydliadau o bob rhan o Gymru sydd â phrofiad bywyd, arbenigedd a gallu i greu newid hirhoedlog.

Byddem yn ceisio trosi adroddiadau ymchwil yn gamau gweithredu ymarferol a chynaliadwy, gan wella canlyniadau a newid pethau er gwell i bobl anabl a phobl fyddar ledled Cymru. Wrth gwrs, mae hyn i gyd wedi'i seilio ar y model cymdeithasol o anabledd, i gydnabod bod gwerthoedd, ymddygiadau a strwythurau cymdeithas, polisïau cymdeithasol ac economaidd ac amgylcheddau adeiledig—maent yn analluogi pobl, ac mae'r adroddiad 'Drws ar Glo' wedi datgelu'r gwaith sydd ei angen i sicrhau newid hirdymor.

Mae BSL yn ffordd allweddol o gyfathrebu â phobl fyddar sy'n galluogi cynhwysiant cymdeithasol effeithiol a mynediad at wasanaethau. Yn 2004, fe wnaeth Llywodraeth Cymru gydnabod BSL yn ffurfiol fel iaith yn ei hawl ei hun. Rydym yn cydnabod pwysigrwydd cyfathrebu hygyrch. Ni yw'r Llywodraeth gyntaf yn y DU i sicrhau bod ein cynadleddau i'r wasg ar COVID-19 yn cynnwys dehonglwr BSL.

Sefydlwyd y grŵp cyfathrebu hygyrch hefyd i oresgyn rhwystrau a gwella mynediad at wybodaeth, ac mae hynny wedi bod yn amhrisiadwy. Mae angen gwneud llawer mwy i gydlynu dull o hyrwyddo cefnogaeth i BSL. Rydym wedi ymrwymo i wneud hyn, rydym wedi ymrwymo i ddatblygu siarter BSL, a phan fydd y broses archwilio wedi'i chwblhau, rydym yn rhagweld y byddwn yn ymrwymo i siarter BSL Cymdeithas Pobl Fyddar Prydain. Byddai hyn yn ein galluogi i arwain drwy esiampl, a gobeithio y gall y Comisiwn ymrwymo i hyn ochr yn ochr â Llywodraeth Cymru.

Hoffwn ddweud hefyd ein bod yn cydnabod y ddarpariaeth iechyd meddwl, grŵp iechyd meddwl a lles pobl fyddar Cymru, ac yn cydnabod yr adroddiad y mae Mark Isherwood wedi tynnu sylw ato heno, o'r enw 'Pobl Fyddar Cymru: Anghydraddoldeb Cudd'. Rwyf wedi gofyn i swyddogion ystyried y canfyddiadau fel rhan o'r gwaith tuag at weithredu 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl', a'r fframwaith gweithredu ar gyfer Cymru, y fframwaith gofal a chymorth integredig i bobl sy'n fyddar neu sy'n byw â cholled clyw. Rhaid inni brif ffrydio hyn yn glir ym maes iechyd a gofal cymdeithasol, ac nid iechyd a gofal cymdeithasol yn unig ond ar draws Llywodraeth Cymru o ran mynediad at dai, trafnidiaeth, addysg—pob dim.

Mae llawer mwy y gallwn ei ddweud heno ynglŷn â sut rydym yn symud hyn yn ei flaen, ond hoffwn ddweud bod y fframwaith gweithredu ar gyfer 2017-20, y fframwaith gofal a chymorth integredig ar gyfer pobl fyddar neu sy'n byw â cholled clyw, wedi'i ymestyn i 2023. Bydd hwn yn llywio—nid arwain yn unig ond llywio—canlyniadau'r ddarpariaeth o ran gofal a chymorth ledled Cymru. Ac rydym yn gweithio'n agos, yn enwedig gyda byrddau iechyd, i sicrhau bod gwybodaeth am anghenion iechyd pobl â nam ar y synhwyrau yn cael ei chyfleu yn unol â Deddf Cydraddoldeb 2010, fel y nodwyd yn y safonau ar gyfer Cymru. 

Felly, a gaf fi ddweud i orffen ein bod wedi ymrwymo fel Llywodraeth Cymru i hyrwyddo a chryfhau cydraddoldeb a hawliau dynol i bobl yng Nghymru? Rwy'n croesawu'r cyfle heddiw i drafod yr anghydraddoldebau a wynebir gan bobl fyddar. Rydym wedi clywed beth sydd ar y gweill i fynd i'r afael â'r rhain a sut y gallwn adeiladu ar yr hyn sy'n gweithio, beth arall sydd angen ei wneud i ddileu'r rhwystrau y mae cymdeithas yn eu codi, ac rydym yn falch hefyd fod ymrwymiad cryf i'w weld yma yn drawsbleidiol i fynd i'r afael â gwahaniaethu ar sail anabledd. Fel gyda phob anghydraddoldeb, mae'n cymryd ymrwymiad cyfunol ac egni pob arweinydd a chymuned ledled Cymru i sicrhau gwelliannau parhaus a gwell canlyniadau i holl ddinasyddion Cymru. Diolch yn fawr i chi i gyd.