Part of 2. Cwestiynau i’r Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad – Senedd Cymru am 2:47 pm ar 12 Ionawr 2022.
Mae'n bwynt pwysig iawn mewn perthynas â gwaith seneddau ar draws y DU, nid yn unig mewn perthynas ag is-ddeddfwriaeth ond wrth gwrs, y defnydd cynyddol o fframwaith deddfwriaethol, sy'n arwain at yr un pwerau'n mynd i weithrediaethau yn y pen draw, a lleihau rolau craffu wrth gwrs. A gaf fi ddweud, ar fater craffu, fod gennyf rywbeth mewn golwg? Rwy'n croesawu'r mewnbwn gan y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad ynghylch mater memoranda cydsyniad deddfwriaethol, ac wrth gwrs, cyflawnir adolygiad yn o hynny gan y Pwyllgor Busnes, ac mae hwnnw'n sicr yn faes rwyf wedi bod yn ei ystyried ac wedi bod yn rhoi cryn sylw iddo. Credaf fod yr un peth yn wir am y pwyntiau a godwch ynglŷn ag is-ddeddfwriaeth, ac rwy'n cynnwys fframwaith deddfwriaethol gyda hynny, oherwydd o ochr y Llywodraeth, credaf fod dau rym sy'n cystadlu: un yw'r rheidrwydd ar Lywodraeth i fwrw ymlaen â deddfwriaeth, i fwrw ymlaen â gweithredu maniffestos, ond yn yr un modd, rhaid i hynny fod o fewn fframwaith senedd, lle mae'n rhaid i arfer pwerau gan lywodraeth gael ei ddwyn i gyfrif yn briodol, a'u bod yn dryloyw, a bod gallu i graffu'n briodol. Nawr, ceir problemau gwirioneddol gyda chraffu am amryw o resymau eraill hefyd, fel y gŵyr yr Aelod, sef, er enghraifft, maint y ddeddfwriaeth sydd ar y ffordd, y materion sy'n codi gyda memoranda cydsyniad deddfwriaethol a'r ffordd y mae'n rhaid ymateb i ddeddfwriaeth mor gyflym, yn enwedig yng ngoleuni Brexit a materion go debyg mewn perthynas â COVID wrth gwrs.
Yr hyn y gallaf ei ddweud yw—ac rwyf wedi dweud hyn, rwy'n credu, yn y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, ond gallaf ei ailadrodd yma—rwy'n fwy na pharod i ymgysylltu'n rheolaidd ar y materion hynny sy'n ymwneud â chraffu, ar y drafodaeth ynghylch yr heriau sydd gennym nid yn unig fel Senedd newydd, fel democratiaeth newydd, ond un sydd hefyd—. Mae gan bob sesiwn o'r Senedd rôl ddeddfwriaethol gynyddol a chyfrifoldebau cynyddol, ac mae'n rhaid inni sicrhau bod strwythur democrataidd ac atebolrwydd Senedd Cymru yn weithredol. Ceir amgylcheddau anodd oherwydd y trefniant cyfansoddiadol camweithredol sydd gennym ar hyn o bryd yn y DU, ond dyna pam fod angen inni gael ein comisiwn cyfansoddiadol ein hunain a hefyd yr adolygiad rhynglywodraethol a'r ystyriaethau eraill sydd ar y gweill sy'n cydnabod y camweithredu hwnnw ac sy'n dechrau edrych ar ffyrdd o'i ddatrys.