Part of 2. Cwestiynau i’r Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad – Senedd Cymru am 2:53 pm ar 12 Ionawr 2022.
Diolch am y cwestiwn, ac wrth gwrs, ysgrifennodd yr Aelod am hyn mewn erthygl a ddarllenais ar Nation.Cymru ac roeddwn yn cytuno â hi. Cytunaf ag ef, yn gyntaf, ynglŷn â chroesawu gwaith Comisiwn y Gyfraith yn yr adroddiad manwl sydd gennym, sy'n cael ei ystyried o ddifrif a chyda golwg ar edrych ar y rhaglen ddeddfwriaethol. Hefyd, credaf y byddem i gyd yn cydnabod y gwaith pwysig y mae Syr Wyn Williams wedi'i wneud mewn perthynas â'r tribiwnlysoedd. Mae'r Aelod yn iawn fod y tribiwnlysoedd wedi dod mewn rhyw fath o ffordd ad hoc. Rydym wedi creu rhai, rydym wedi etifeddu rhai, ceir rhai sydd wedi newid, a nawr yw'r amser i'r tribiwnlysoedd hyn ddod at ei gilydd mewn un haen, fel yr argymhellir. Dyna fy marn i. Yr hyn sydd yr un mor bwysig, serch hynny, yw bod un o'r argymhellion neu'r opsiynau a nodir yno yn creu strwythur apeliadol, wrth gwrs, ac yn sicr, rwy'n credu bod y strwythur apeliadol hwnnw'n rhywbeth y byddem eisiau ei greu a hefyd, mae'n debyg, cael llywydd tribiwnlysoedd fel barnwr llys apêl i bob pwrpas.
Mae hwn yn fater ehangach roeddwn hefyd yn ei drafod ar fy ymweliad â'r Alban, lle mae gan lysoedd a thribiwnlysoedd, wrth gwrs, fframwaith gwahanol ond rhai pethau tebyg, a byddwn yn gobeithio y daw hon yn sylfaen embryonig i system gyfiawnder Cymru ac y gallwch edrych yn y pen draw hefyd—. Hynny yw, nid wyf eisiau cropian cyn cerdded yn hyn o beth—mae cryn dipyn o ffordd i fynd o hyd—ond wrth gwrs, ceir tribiwnlysoedd eraill nad ydynt wedi'u datganoli, ond nid yw'r ffaith nad yw rhywbeth wedi'i ddatganoli yn golygu na all ffitio o fewn system dribiwnlysoedd, ac roedd hwnnw'n sylw diddorol a gefais o fy ymweliad â'r Alban. Felly, mae hwn yn gam sylfaenol bwysig ymlaen i Gymru. Mae ein profiad o ran y ffordd y mae'r tribiwnlysoedd wedi bod yn gweithredu, yn enwedig yn ystod COVID, wedi bod yn effeithiol iawn yn fy marn i. A chredaf y bydd y cynigion sydd wedi'u cyflwyno yn rhoi'r rhan sydd gennym ni o'r system gyfiawnder ar sail gadarn, yn annibynnol ar y Llywodraeth, ac y bydd yn gallu gweithredu fel system gyfiawnder Gymreig embryonig, a hynny gyda'n strwythur apeliadau ein hunain am y tro cyntaf.