Diolch, Ddirprwy Lywydd. Ar ddydd Sadwrn 8 Ionawr eleni, bu farw Hanef Bhamjee OBE yn yr ysbyty yng nghwmni cariadus a gofalgar ei deulu. Dros y pedwar degawd diwethaf, ni allaf feddwl am unrhyw un sydd wedi gwneud cymaint â Hanef dros achos cydraddoldeb, gwrth-hiliaeth a chyfiawnder cymdeithasol.

Fe'i ganed yn Ne Affrica, a thynnwyd sylw gwasanaethau diogelwch De Affrica ato yn sgil ei wrthwynebiad i'r gyfundrefn apartheid, ac ym 1965, er mwyn ei ddiogelwch ei hun, bu'n rhaid iddo adael. Ym 1972, ymgartrefodd yng Nghaerdydd, a daeth Cymru'n gartref parhaol iddo. Cyfarfûm â Hanef am y tro cyntaf ym 1973, yn ystod yr ymgyrchoedd yn erbyn rhyfel Fietnam a’r gwrthryfel ffasgaidd yn Chile. Fel yn achos Hanef, daeth Cymru yn gartref croesawgar i lawer a oedd yn ffoi rhag gorthrwm gwleidyddol, yn genedl noddfa. Ond yn anad dim, mae Hanef yn fwyaf adnabyddus am ddod yn llais y frwydr wrth-apartheid yng Nghymru. Drwy ei eiriolaeth, ei ymgyrchu a chryfder ei gymeriad, rhoddodd Gymru ar y llwyfan gwrth-hiliaeth rhyngwladol. Creodd Hanef undod o ran pwrpas ac egwyddor yng nghymdeithas grefyddol, ddinesig, ddiwylliannol a gwleidyddol Cymru. Ar ôl i Nelson Mandela gael ei ryddhau, daeth yn gyfreithiwr, a chefnogi ffoaduriaid a hawliau mewnfudo yn ogystal â pharhau i wneud gwaith elusennol i gefnogi elusennau De Affrica. Yn 2003, dyfarnwyd yr OBE iddo gan y Frenhines am ei waith, ac yn 2009, enillodd wobr heddwch a chymod Mahatma Gandhi. Roedd Hanef mor falch o fod yn Gymro De Affricanaidd. Dylem ni yng Nghymru fod yr un mor falch ei fod wedi dod yn un o'n ffrindiau a'n dinasyddion. Rydym yn cydymdeimlo gyda'i deulu a'i ffrindiau. Mae ei etifeddiaeth yn dal i fyw ac mae'r frwydr yn parhau. Amandla.