7. Dadl Plaid Cymru: Anghydraddoldebau iechyd

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:30 pm ar 12 Ionawr 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:30, 12 Ionawr 2022

Mi glywn ni y prynhawn yma yn yr awr nesaf lawer o enghreifftiau o anghydraddoldebau gan ein cyd-Aelodau wrth inni drio creu darlun o'r her rydyn ni yn ei hwynebu. Mae'r ffaith bod gymaint o fudiadau gwahanol wedi dod at ei gilydd i wthio am strategaeth yn dweud gymaint. A dwi'n ddiolchgar i nifer ohonyn nhw am eu cydweithrediad uniongyrchol wrth baratoi am y ddadl heddiw. Mae Coleg Brenhinol y Seiciatryddion yn dadlau fod salwch meddwl wedi'i gysylltu yn agos efo llawer ffurf o anghydraddoldeb, yn cynnwys safon bywyd is, canlyniadau iechyd salach a marwolaeth gynnar. Mae Platfform, yr elusen iechyd meddwl, yn pwysleisio ymhellach bod iechyd meddwl yn cael ei gysylltu efo bob mathau o anghydraddoldebau. Mae iselder ddwywaith mor gyffredin ymhlith y grwpiau incwm isel. Mae pobl sydd yn llwgu, mewn dyled, neu'n byw mewn cartrefi o safon isel yn llawer mwy tebyg o ddioddef efo iechyd meddwl. Mae British Heart Foundation Cymru yn tanlinellu bod anghydraddoldebau systemig oedd yn bodoli o'r blaen wedi eu gwaethygu gan y pandemig, ac yn adlewyrchu ymgyrch ddiweddar ganddyn nhw—ymgyrch dwi'n ei chefnogi'n fawr—sy'n dweud bod menywod yn dal i wynebu anfanteision ar bob cam o'u taith nhw efo clefyd y galon. 

Dwi'n ddiolchgar hefyd am fewnbwn Coleg Brenhinol y Meddygon. Maen nhw hefyd yn pwysleisio'r ffordd mae'r pandemig wedi dangos sut mae'r anghydraddoldebau wedi mynd yn waeth ac wedi dangos yn glir y cyswllt rhwng tlodi a chanlyniadau iechyd gwael. Rydym yn gwybod bod y gyfradd marwolaeth, gyda llaw, yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig yn y pandemig yma wedi bod ddwywaith gymaint ag ardaloedd cyfoethocach. Mi oedd un o bob tri pherson wnaeth orfod cael triniaeth mewn adran gofal dwys yn dod o gefndir lleiafrif ethnig. Ond beth y mae Coleg Brenhinol y Meddygon yn ei ddweud wrthym ni, wrth edrych ar anghydraddoldebau yn ehangach, ydy ein bod ni, am rhy hir, wedi edrych tuag at yr NHS i ymateb i'r heriau rydym ni yn eu hwynebu efo iechyd y genedl. Ond does gan, wrth gwrs, y gwasanaeth iechyd ar ei ben ei hun ddim o'r lifers, meddan nhw, i wneud y mathau o newidiadau sydd eu hangen i greu'r amgylchiadau angenrheidiol i annog iechyd da. I ddyfynnu ganddyn nhw: