Mae'n bleser cymryd rhan yn y ddadl hon y prynhawn yma, ac nid oes gennyf unrhyw broblem gyda chefnogi'r cynnig fel y mae y prynhawn yma. 

Yn ôl Sefydliad Iechyd y Byd, ceir digon o dystiolaeth fod ffactorau cymdeithasol fel addysg, statws cyflogaeth, lefel incwm a rhyw ac ethnigrwydd yn dylanwadu'n glir ar ba mor iach yw person. Ym mhob gwlad, boed yn rhai incwm isel, canolig neu uchel, ceir gwahaniaethau eang yn statws iechyd gwahanol grwpiau cymdeithasol. Po isaf yw statws economaidd-gymdeithasol person, yr uchaf yw eu risg o iechyd gwael.

Yn anffodus, mae digon o dystiolaeth o hyn yn fy etholaeth i. Mae Dyffryn Clwyd yn gartref i rai o'r wardiau tlotaf yng Nghymru, os nad y Deyrnas Unedig gyfan. Mae ganddi un o'r cyfraddau disgwyliad oes isaf i ddynion, un o'r cyfraddau marwolaethau cynamserol uchaf o glefydau nad ydynt yn drosglwyddadwy, a cheir cyfraddau eithriadol o uchel o farwolaethau cardiofasgwlaidd yn ogystal â lefel uchel o ddiabetes. Mae un o bob 16 oedolyn ar absenoldeb salwch hirdymor neu'n anabl ac yn economaidd anweithgar.

Nid yw anweithgarwch economaidd ymhlith y rhai nad ydynt yn ymladd salwch hirdymor yn llawer gwell. Mae bron i chwarter y boblogaeth oedolion yn economaidd anweithgar, felly nid yw'n syndod fod anghydraddoldebau iechyd mor gyffredin. Mae llywodraethau i fod i sicrhau bod eu dinasyddion yn iach, i fod i'w codi o dlodi, i fod i wella eu cyfleoedd bywyd, ac mae Llywodraeth Cymru wedi methu ar bob un o'r rhain. Llafur Cymru, wedi'u cynnal gan Blaid Cymru a/neu'r Democratiaid Rhyddfrydol, sydd wedi rhedeg Cymru ers dros ddau ddegawd. Ac yn ystod y cyfnod hwnnw, mae ein heconomi wedi aros yn ei hunfan. 

Yn fy etholaeth i, mae gwerth ychwanegol gros wedi codi. Mae wedi mynd o 59.8 y cant o werth ychwanegol gros y DU i 60.2 y cant—nad yw'n hanner 1 y cant hyd yn oed mewn dros 20 mlynedd. Felly, nid yw'n llawer mwy na gwall talgrynnu ystadegol. Er bod ein heconomi wedi parhau'n wastad, aeth fy etholwyr yn dlotach, ac o ganlyniad, yn fwy sâl. Mae llawer o fy etholwyr yn methu fforddio bwyta'n iach. Mae'n debygol nad yw un o bob pum oedolyn wedi bwyta'r pump y dydd a argymhellir, ac nid yw'n syndod felly fod nifer y bobl sy'n aros am driniaeth ysbyty wedi dyblu yn ystod y degawd diwethaf. Mae gwariant ar iechyd hefyd wedi dyblu yn ystod y cyfnod hwnnw. Rydym bellach yn gwario dros hanner cyllideb Cymru ar iechyd a gofal, felly beth ddigwyddodd i drin y clefyd ac nid y symptomau? Pe bai Llywodraeth Cymru wedi canolbwyntio ar ddileu anghydraddoldebau iechyd, ni fyddai angen inni wario symiau cynyddol ar y GIG. Rhaid inni sicrhau bod gan ein poblogaeth fynediad at swyddi sy'n talu'n dda a thai o ansawdd da os ydym am gael unrhyw obaith o fynd i'r afael â salwch hirdymor. 

Gwastraffwyd cymaint o gyfleoedd i fynd i'r afael â'r broblem. Addawodd Llywodraeth Cymru godi gwerth ychwanegol gros Cymru i o fewn 10 y cant o gyfartaledd y DU, a dileu eu haddewid wedyn cyn iddo gael ei dorri. Fe wnaethant wastraffu cronfeydd strwythurol ar brosiectau porthi balchder. Ac ni allaf ond gobeithio, er mwyn fy etholwyr, y byddant yn dysgu gan Lywodraeth y DU ac agenda codi'r gwastad, gan fod fy etholwyr eisoes yn elwa ar gynlluniau lluosog. Ond nid cystadleuaeth rhwng gwledydd yw hon. Mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru roi gwleidyddiaeth bleidiol a chenedlaetholdeb bitw o'r neilltu a gweithio gyda Llywodraethau ledled y DU i godi ein dinasyddion allan o dlodi a mynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd yn uniongyrchol ac am byth. Diolch.