3. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am restrau aros orthopedig yn ardal Bwrdd Iechyd Addysgu Powys? OQ57538

Llywydd, mae 4,433 o drigolion Powys yn aros am driniaeth orthopedig, ac mae 2,532, neu 57 y cant ohonyn nhw, yn aros am driniaeth yn Lloegr. Gostyngodd nifer trigolion Powys a oedd yn aros dros 36 wythnos am driniaeth orthopedig 16 y cant rhwng mis Tachwedd 2020 a mis Tachwedd 2021.

Diolch, Prif Weinidog. Mae nifer y bobl sy'n aros am lawdriniaethau neu asesiadau orthopedig yn cynyddu—mae'r data yno—yn ardal Bwrdd Iechyd Addysgu Powys. Nid problem i Gymru yn unig yw hon, mae hon yn broblem i'r DU, gyda phobl yn aros am lawdriniaethau. Mae pobl bellach yn byw mewn poen o ddydd i ddydd. Canfu astudiaeth yn y DU fod 71 y cant o bobl hŷn a oedd yn aros am driniaeth yn dweud bod eu hiechyd wedi gwaethygu yn ystod y pandemig. Mae llawer o bobl ar eu colled yn eu bywydau ac maen nhw'n cymryd benthyciadau preifat fel y gallan nhw gael triniaeth yn y sector preifat. Rwyf i wedi bod yn siarad â gweithwyr meddygol proffesiynol ar draws y GIG sydd o'r farn bod angen i ni ystyried cael dau ysbyty arbenigol, un yn y de ac un yn y gogledd, sy'n canolbwyntio'n llwyr ar ofal orthopedig ac adsefydlu, oherwydd nid yw'r model presennol o bob ysbyty yn gwneud popeth yn gweithio gyda'r gofynion enfawr ar le llawdriniaeth. Felly, Prif Weinidog, a wnewch chi ystyried edrych ar y model hwn i leihau rhestrau aros orthopedig, fel y gallwn ni roi rhywfaint o obaith a rhywfaint o oleuni i'r bobl hynny sydd mewn poen ym Mhowys ac ar draws gweddill Cymru? Diolch, Llywydd.

Mae Llywodraeth Cymru yn barod i ystyried yr holl syniadau sydd yno er mwyn ein helpu ni i ymdrin â'r ôl-groniad sydd wedi datblygu yn ystod pandemig COVID. Mae James Evans yn iawn; nid yw'n broblem i Gymru, mae'n broblem i'r DU, ac mae hynny yn cael ei gadarnhau yn bendant o ran yr amgylchiadau ym Mhowys.

Rydym ni wedi cael y ddadl hon ar lawr y Senedd o'r blaen, a byddwn yn dweud wrtho yr hyn yr wyf wedi ei ddweud wrth eraill: yn naearyddiaeth Cymru, mae'r math hwnnw o ateb yn anodd, oherwydd os ydych chi'n mynd i droi ysbyty presennol yn gyfan gwbl at lawdriniaeth oer, llawdriniaeth a drefnwyd, yna ni fydd popeth arall y mae pobl yn dibynnu ar yr ysbyty hwnnw i'w wneud ar gael iddyn nhw yno mwyach. Cefais y ddadl hon gyda Paul Davies yn y Siambr, a gofynnais iddo bryd hynny sut yr oedd yn credu y byddai pobl Hwlffordd yn ymateb pe bai Llwynhelyg yn dod yn un o'r ddwy ganolfan hynny, oherwydd wedyn, ni fyddai popeth arall y mae pobl yn mynd i Llwynhelyg ar ei gyfer ar gael iddyn nhw yno.

Nid wyf i'n sicr fy hun bod ein daearyddiaeth yn addas i newid ysbyty cyfan yn ganolfan lawdriniaethau a drefnwyd. Ond yr hyn nad yw hynny yn ei olygu yw na allwn ni ddechrau canolbwyntio'r cyfleusterau hynny mewn ysbytai penodol, fel yr ysbyty yn Llanelli, y Tywysog Philip, fel Ysbyty Castell-nedd Port Talbot, sy'n mynd i fod yn gwneud mwy o waith a drefnwyd, tra gall barhau i ddarparu'r cyfleusterau cleifion allanol eraill hynny a chyfleusterau eraill y mae pobl yn dibynnu arnyn nhw. Rwy'n credu bod ffordd o ddefnyddio'r syniad. Nid wyf i'n credu y bydd mor syml â neilltuo ysbyty cyfan, ond mae'r syniad ein bod ni'n canolbwyntio cyfleusterau lle nad yw llawdriniaethau yn cael eu canslo oherwydd bod gwaith brys yn dod i mewn ac yn ei oddiweddyd ac ati—rwy'n credu bod rhinwedd yn hynny, ac mae'n sicr yn rhan o'r ffordd y mae Llywodraeth Cymru yn cynllunio ar gyfer yr adferiad sydd ei angen arnom ni yn y dyfodol.