Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am gyflwyno'r ddadl hon y prynhawn yma. Mewn sawl ffordd, mae hon yn gyllideb ragorol mewn amgylchiadau anodd iawn. Byddwn i'n croesawu'r buddsoddiad yn adferiad y GIG, y gefnogaeth i bobl sy'n agored i niwed, y warant i bobl ifanc, y cyflog byw gwirioneddol i weithwyr gofal cymdeithasol, y peilot incwm sylfaenol, cyflawni ein rhwymedigaethau wrth ymateb i newid hinsawdd. Mae'r holl faterion gwahanol hyn a llawer mwy yn ddilysnod Llywodraeth flaengar.

Ond gadewch i mi ddweud hyn: yr ydym ni wedi gwrando ar ddadl ac wedi cymryd rhan mewn dadl y prynhawn yma nad yw hi wedi bod yn ddadl am gyllideb, mae hi wedi bod yn ddadl am wariant—hanner dadl ar y gyllideb. Gan nad wyf i wedi clywed araith, ac eithrio Mike Hedges o bosibl, nad yw wedi ceisio ymdrin â materion incwm yn ogystal â gwariant. Bydd pob Aelod o'r wrthblaid, yn eu hareithiau, yn gwario pob punt ddwywaith. Nid yw hynny'n ffordd dda o gynnal busnes yn y lle hwn. Byddwn i'n gwahodd y Gweinidog, ar ddiwedd y ddadl hon y prynhawn yma, i gyflwyno datganiad arall ar bolisi treth ac incwm sy'n deillio o drethiant, oherwydd mae angen i ni fod yn trafod incwm yn ogystal â gwariant. Dyna ddilysnod Senedd sy'n deall ei swyddogaeth.

Hefyd, mae angen i ni drafod maint a ffurf Llywodraeth Cymru. Rydym ni'n gwneud galwadau mawr ar Lywodraeth Cymru, ac felly y dylem ni. Rhaid i'n disgwyliadau o ran Llywodraeth Cymru fod yn uchel, rhaid iddyn nhw fod yn heriol. Ond y gwirionedd yw nad wyf i'n argyhoeddedig bod gennym ni Lywodraeth sydd â'r ffurf neu'r maint cywir i gyflawni'r ymrwymiadau y mae'n eu gwneud a'r disgwyliadau sydd gennym ni i gyd ohoni.

Mae deng mlynedd o gyni wedi dryllio model llawer o'n gwasanaethau cyhoeddus, ond mae hefyd wedi cael effaith ddofn, ddifäol ar ein sector cyhoeddus cyfan a sut y gallwn ni gydweithio a chyflawni ar gyfer y dyfodol. Ac mae Brexit yn her fwy i Lywodraeth Cymru nag efallai i Lywodraeth y Deyrnas Unedig. Am y tro cyntaf, mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru nid yn unig gyflawni polisi ond datblygu polisi hefyd. A oes gennym ni'r bobl sy'n gallu gwneud hynny? A oes gennym ni'r bobl sy'n gallu ysgrifennu'r cyfreithiau a fydd yn cyflawni'r uchelgeisiau sydd gennym ni a'r cyfrifoldebau yr ydym ni wedi'u hennill? Nid wyf i wedi fy argyhoeddi mai 'oes' yw'r ateb i'r cwestiwn hwnnw. Rydym ni wedi clywed Gweinidogion yn dod i mewn i'r Siambr hon i ddweud wrthym ni na allan nhw gyflwyno deddfwriaeth am nad oes ganddyn nhw'r adnoddau ar gael. Mae hynny'n arwydd o Lywodraeth nad oes ganddi'r adnoddau sydd ar gael iddi i gyflawni ei chyfrifoldebau.

O ran lle yr ydym ni nawr, mae angen i ni ystyried rhai o'r pethau hyn ac mae angen i ni edrych yn galed ar sut yr ydym ni'n cael rhywbeth yn lle cyllid coll yr UE. Rwy'n ddigon hen i gofio yn y Senedd ddiwethaf Simon Hart yn dod i'r pwyllgor materion allanol, wedi'i gadeirio gan y Dirprwy Lywydd, ac yn rhoi ymrwymiad cwbl glir a diamwys pendant na fyddai ceiniog yn cael ei cholli o gyllid yr UE—byddai £375 miliwn yn cael ei ddarparu. Roedd ef naill ai'n fwriadol ddim yn dweud y gwir neu mae e'n ddi-glem. Nid yw'n gallu sefyll dros Gymru yn Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Rwy'n dueddol o feddwl, a dweud y gwir, ei fod yn fwy di-glem nag anonest. Rwy'n dueddol o feddwl bod Llywodraeth y DU, fel y cafodd ei ddweud yn gynharach, yn credu y gallan nhw lwyddo i gadw Cymru'n brin o arian mewn ffordd na allan nhw ei gwneud gyda'r Alban ac maen nhw'n gwneud hynny. Mae'r mater sy'n parhau ynghylch tanfuddsoddi ar y rheilffyrdd yn rhywbeth sy'n mynd i'n llusgo ni nôl dro ar ôl tro.

Felly, beth ydym ni'n ei wneud ynghylch y peth? Wel, mae rhai ohonom ni'n gwneud areithiau yn ei gylch, ac felly y dylem ni. Ond mae angen i ni hefyd ystyried sut yr ydym ni'n cael rhywbeth yn lle'r cyllid hwnnw. Mae cannoedd o filiynau o bunnau bob blwyddyn wedi'u cymryd o Gymru o ganlyniad uniongyrchol i fethiannau Brexit ac o ganlyniad i gelwyddau, a dweud y gwir, a gafodd eu dweud gan bobl a oedd yn ei hyrwyddo. Mae honno'n ffaith na allwch chi ddianc rhagddi. Felly, mae angen i ni ystyried sut yr ydym ni'n cael rhywbeth yn ei le. Mae angen i ni ystyried sut yr ydym ni'n cael rhywbeth yn lle'r cyllid hwnnw, ac rwy'n credu bod angen i ni drafod a dadlau hynny.

Hoffwn i ofyn i'r Gweinidog am gadarnhad, wrth iddi grynhoi heddiw, fod rhaglen y Cymoedd Technoleg yn fy etholaeth i—. Ymrwymiad maniffesto Llafur Cymru oedd cyflawni'r rhaglen £100 miliwn yn fy etholaeth i, ac rwyf eisiau iddi gadarnhau y prynhawn yma y bydd y rhaglen hon yn cael ei chyflwyno'n llawn, ym Mlaenau Gwent, fel y gwnaethom ni glywed gan Weinidogion o'r blaen.

Ac yn olaf, mae Mike Hedges yn aml yn gwneud y cyfraniadau mwyaf diddorol yn ystod y prynhawniau pan yr ydym ni'n cael y dadleuon hyn, a gwnaeth ef hynny eto heddiw. Oherwydd, yn hytrach na dim ond dod yma gyda rhestr siopa, yr hyn a wnaeth ef oedd gofyn sut yr ydym ni'n mynd i gyflawni'r hyn yr ydym ni wedi'i addo, beth yr ydym ni'n mynd i'w wneud mewn gwirionedd. Rwy'n credu ei fod e'n hollol gywir, ac rwy'n dweud hynny eto, fod angen i ni gael amcanion ac amserlenni a therfynau amser a disgwyliadau llawer cliriach wedi'u rhoi i ni gan y Llywodraeth. Nid yw'n ddigon i ddweud, 'Mae gennym ni broblem, dyma £10 miliwn; mae gennym ni broblem fwy, dyma £20 miliwn; mae gennym ni broblem llawer mwy'—