Yr angen am loches yw un o'r anghenion dynol mwyaf sylfaenol, ond gellir camfanteisio ar yr angen hwn. Mae llawer o’r problemau rydym yn eu trafod bob dydd gyda’n hetholwyr yn ymwneud â’r argyfwng tai sydd wedi anrheithio ein cymunedau. Oherwydd, yn ddiamau, mae hwn yn argyfwng, ac mae'n cael yr effaith galetaf ar y bobl dlotaf a mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas. Mae'n rhaid inni gymryd camau i'w hamddiffyn.

Tai yw’r gost fyw fwyaf a wynebir gan y rhan fwyaf o deuluoedd yng Nghymru, ac mae codiadau afreolus mewn rhenti yn gorfodi gormod o denantiaid i dalu cyfran afresymol, ac anghynaliadwy yn y pen draw, o’u hincwm cyfyngedig i landlordiaid. Mae’r darlun a baentiwyd gan yr ystadegau a ddyfynnwyd gan Mabon ap Gwynfor yn datgelu maint ac effaith fwyfwy negyddol rhenti annheg ac anfforddiadwy, sy’n cael effaith anghymesur ar bobl ar incwm isel, gan waethygu anghydraddoldeb, a gwaethygu lefelau tlodi sydd eisoes yn rhy uchel. A gwyddom fod menywod, pobl o gefndiroedd ethnig lleiafrifol, pobl ifanc, ffoaduriaid, ymfudwyr, pobl anabl a phobl LHDTC+ oll yn cael eu heffeithio’n anghymesur gan strwythurau economaidd sy’n cosbi’r rheini ar incwm isel, wrth iddynt wynebu gwahaniaethu hefyd o ran mynediad at dai.

Fel y clywsom gan Mabon ap Gwynfor, mae rhenti wedi cynyddu bron i 13 y cant yng Nghymru dros y flwyddyn ddiwethaf. Mae gwaith achos Shelter Cymru wedi nodi achosion o gynnydd difrifol, cymaint â 100 y cant y mis mewn un achos. Ac mae'r canlyniadau i'r rheini na allant fforddio'r codiadau hyn yn enbyd, gan arwain yn aml at ddyledion problemus, troi allan, digartrefedd. Nid yw cyflogau wedi cynyddu’n unol â hynny, a chyda phrisiau tanwydd yn codi’n aruthrol, ynghyd â chost gynyddol hanfodion bob dydd, mae angen gweithredu ar frys er mwyn roi diwedd ar y ffordd y mae rhenti heb eu rheoli yn cyfrannu at yr argyfwng costau byw ac anghydraddoldeb cymdeithasol ehangach.

Mae cyfiawnder economaidd yn fater cydraddoldeb. Mae'n rhaid i weithredoedd y rhai ohonom ar adain flaengar gwleidyddiaeth gyd-fynd â'r uchelgeisiau a gaiff eu datgan. Fel y soniodd Mabon, mae gennym gyfle yma i roi'r camau gweithredu ystyrlon cyntaf ar waith i helpu tenantiaid, megis ystyried rheolaethau rhent wedi’u targedu, a chefnogi Papur Gwyn y Llywodraeth ar dai, ac wrth wneud hynny, parhau yn nhraddodiad cewri radicalaidd Cymru. Gyd-Aelodau, gadewch inni ddangos mai ni yw etifeddion y traddodiad radical hwnnw.

Mae tlodi'n cyfyngu ar eich rhyddid i fwynhau bywyd pleserus a diledryw, ond mae hyd yn oed y posibilrwydd o gwympo i fyw mewn tlodi neu golli eich cartref yn ddigon i gyfyngu ar eich rhyddid. Cyhyd â bod landlordiaid yn parhau i fod â gallu i godi rhenti'n fympwyol, bydd tenantiaid yn parhau i fyw o dan gwmwl tywyll o ansicrwydd economaidd. Mae’r cynnig hwn yn arwydd y byddem ni fel Senedd yn amddiffyn hawliau a rhyddid pobl gyffredin i allu byw eu bywydau heb y bygythiad cyson hwnnw. Mae’r argyfwng tai yn ganlyniad i system economaidd a luniwyd i warchod cyfoeth yr ychydig, nid anghenion y lliaws, a heb fesurau lliniaru, megis rhyw ffurf ar reolaethau rhent, bydd y system yn parhau fel y mae. Diolch.