7. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd pan fydd awdurdodau lleol yn cyflwyno asesiadau anghenion tai annigonol? OQ57676

Llywydd, gwnaeth adolygiad tai fforddiadwy 2019 gynnig diwygiadau arfaethedig i asesiadau o anghenion tai lleol, gan gynnwys pwerau adolygu a chymeradwyo newydd i Lywodraeth Cymru. Bydd manylion y dull newydd hwn yn cael eu cyhoeddi fis nesaf.

Diolch, Prif Weinidog. Mae Deddf Tai (Cymru) 2014 yn gosod rhwymedigaeth gyfreithiol a dyletswydd statudol ar awdurdodau lleol yng Nghymru i asesu a darparu ar gyfer darpariaeth breswyl a darpariaeth dros dro ar gyfer cymunedau Sipsiwn a Theithwyr, ac eto bron i wyth mlynedd yn ddiweddarach nid oes gan nifer o awdurdodau lleol safleoedd parhaol neu mae ganddyn nhw safleoedd annigonol ar gyfer cymunedau Sipsiwn a Theithwyr, neu fannau aros teithio annigonol pan fyddant ar eu taith. Felly, flwyddyn ar ôl blwyddyn, mae awdurdodau lleol wedi cael cyllid wedi'i glustnodi gan Lywodraeth Cymru i'w galluogi i wneud darpariaeth briodol, ac eto flwyddyn ar ôl blwyddyn, mae'r arian hwn wedi'i adael yn gorwedd ar y bwrdd. Felly, pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod awdurdodau lleol yn camu i'r adwy o ran eu cyfrifoldebau i'r cymunedau Sipsiwn a Theithwyr, gan y bydd y Bil yr Heddlu, Troseddu, Dedfrydu a'r Llysoedd, os caiff ei basio, yn troseddoli unrhyw un sy'n stopio ar safle anawdurdodedig?

Wel, Llywydd, roeddwn yn falch iawn bod y Senedd wedi pleidleisio yn unol â chyngor Llywodraeth Cymru ac wedi dewis atal cydsyniad deddfwriaethol ar y cymalau hynny yn y Bil hwnnw sy'n torri hawliau cymunedau Sipsiwn a Theithwyr. Rwyf yn rhannu'r rhwystredigaeth a fynegwyd gan Jenny Rathbone, Llywydd. Roedd yn Ddeddf a hyrwyddwyd gan Lywodraeth Cymru, gan Lywodraeth Lafur, a arweiniodd yn 2014 at yr asesiadau hynny o angen. Felly, mae'r ddeddfwriaeth yno, a, phob blwyddyn, mae Llywodraeth Cymru yn darparu arian i gynorthwyo awdurdodau lleol i gydymffurfio â'u dyletswyddau o fewn Rhan 3 o Ddeddf Tai (Cymru) 2014, ac mae'n siomedig felly nad oes cynnydd wedi'i wneud ym mhob rhan o Gymru. Pan oeddwn i'n Weinidog cyllid, Llywydd, rwy'n cofio cael cyngor, oherwydd nad oedd yr arian yn cael ei ddefnyddio, y dylid lleihau'r arian a ddyrannwyd gan Lywodraeth Cymru a'i ddefnyddio at ddibenion eraill. Gwrthodais ddilyn y cyngor hwnnw, oherwydd roeddwn eisiau bod yn siŵr na fyddai'r rhwystr i ddarparu darpariaeth oherwydd nad oedd yr arian ar gael. 

Nawr, yn y mis hwn, byddwn ni'n gweld canlyniadau'r asesiadau llety Sipsiwn/Teithwyr y bu'n rhaid i ni eu gohirio y llynedd oherwydd y pandemig. Rydym yn disgwyl eu gweld yn awr erbyn diwedd y mis hwn. A thrwy'r cynigion yn y cynllun gweithredu cydraddoldeb hiliol, byddwn yn symud i adolygu cydymffurfiaeth pob awdurdod lleol â'r dyletswyddau hynny drwy'r hyn a fydd yn awr yn adolygiad blynyddol. Bydd yr adolygiad hwnnw'n mabwysiadu dull cyson a chadarn o fonitro cydymffurfiaeth, a bydd yn ein helpu i weithredu'r argymhellion, fel y dywedais i, o adolygiad 2019 sy'n cynnig pwerau ychwanegol i Lywodraeth Cymru wrth oruchwylio'r cynlluniau y mae'n rhaid i awdurdodau lleol eu darparu.