Rwy'n cytuno hefyd, fel Jenny Rathbone, â'r Ceidwadwyr yn y ddadl hon. Rwy'n gwybod, eiliad hanesyddol: y tro cyntaf i mi ddweud y geiriau hynny. [Chwerthin.] Ond rwy'n credu bod hyn yn dangos y gallwn fod yn unedig pan fydd pethau'n bwysig, ac mae gormod o'n treftadaeth wedi diflannu.

Mae adeiladau hardd ledled Cymru wedi cael eu gadael i bydru tan y bydd datblygwyr, yn anochel, yn dweud wrth awdurdodau cynllunio lleol na ellir eu hachub. Ac mae pwynt Jenny Rathbone yn eithriadol o bwysig am yr allyriadau carbon hefyd. Dylem fod yn ail-ddychmygu'r adeiladau hardd a hanesyddol hyn i roi bywyd newydd iddynt. Hefyd, rwyf wedi cael llond bol ar weld adeiladau pwysig yn cael eu rhestru, ond heb gael eu hachub a'u gwarchod wedyn, ac yn cael eu gadael i bydru. Nid yw hyn yn dderbyniol.

Pryd bynnag y byddaf yn teithio i'r Bont-faen, mae harddwch yr adeiladau dan sylw bob amser yn creu argraff arnaf, adeiladau sy'n atgoffa o ysgol Coed-y-Lan ger fy nghartref ym Mhontypridd, sydd hefyd wedi'i gadael i ddadfeilio. Mae'n sefyllfa drist iawn, ac yn enwedig pan fyddwch yn meddwl am hanes yr adeilad penodol hwn. Nid af i ailadrodd yr ystadegau hynny, ond rwy'n cytuno â chi, Joel: mewn perthynas â rôl menywod mewn gwyddoniaeth, mae hwn yn adeilad o bwys. Ac yn amlwg, nid fi yw'r unig un sy'n gweld gwerth yr adeilad a'i arwyddocâd hanesyddol. Yn wir, ar y wefan a sefydlwyd gan y grŵp ymgyrchu, ceir rhestr o 20 o arbenigwyr blaenllaw ar adeiladau hanesyddol, haneswyr a phenseiri, a phob un ohonynt yn cefnogi rhestru'r adeilad a'i drawsnewid yn sensitif. Mae'r rhain yn cynnwys Dr Eurwyn Wiliam, arbenigwr ar adeiladau hanesyddol yn Amgueddfa Cymru yn flaenorol, cyn-aelod o Gyngor Adeiladau Hanesyddol Cymru a chyn-gadeirydd Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru, sy'n aml wedi cynghori Cadw ar faterion o'r fath. Eto i gyd, mae'n ymddangos bod eu barn hwy a barn trigolion lleol wedi'u diystyru, gan arwain at Cadw yn gwrthod rhestru'r adeilad.

Deallaf yn iawn yr angen am dai cymdeithasol fforddiadwy yn y Bont-faen—pwynt a wnaed gan yr un llythyr a gefais sy'n cefnogi dymchwel yr adeilad. Ond fel y dangosir yn y degau o lythyrau a gefais yn cefnogi achub yr adeilad, nid yw'n fater o naill ai/neu, ac mae yna ffordd y gallwn gyflawni'r gorau o'r ddau fyd: achub yr adeilad a'i addasu at ddiben gwahanol. Mae Save Britain's Heritage, sy'n gweithio gyda'r pensaer Philip Tilbury, wedi cynhyrchu cynllun amgen, sy'n dangos digon o le i greu 23 o fflatiau o fewn yr ysgol, yn ogystal â 12 o fflatiau newydd a dau dŷ newydd ar y tir cyfagos. Rwy'n annog y Dirprwy Weinidog i ofyn i'w swyddogion ymchwilio ymhellach i'r mater hwn, yn ogystal â'r cynlluniau amgen a gyflwynwyd.

Mae gan Historic Scotland a Historic England weithdrefnau sefydledig pan geir anghydfodau tebyg i hyn, sy'n caniatáu ar gyfer adolygiad annibynnol gan gymheiriaid allanol mewn amgylchiadau o'r fath—rhywbeth y credaf y byddai o fudd yn yr achos hwn. Dyma gyfle i ail-ddychmygu adeilad hanesyddol i ddiwallu anghenion lleol. Rwy'n cefnogi'r ddeiseb yn bendant iawn ac yn diolch i'r holl etholwyr sydd wedi cysylltu â mi ar y mater hwn.