Part of the debate – Senedd Cymru am 5:27 pm ar 16 Chwefror 2022.
Diolch. Rwy'n croesawu rhan gyntaf y cynnig. Mae pob un ohonom wrth gwrs yn dymuno diolch i staff llywodraeth leol ac aelodau etholedig am y gwaith y maent wedi'i wneud dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Ac mae wedi bod yn gyfnod eithriadol ac mae ymateb llywodraeth leol wedi bod yn eithriadol. Edrychaf ymlaen at barhau'r berthynas waith gref iawn yr ydym wedi'i datblygu yn ystod yr amser mwyaf heriol, heb os, y gall neb ei gofio i lywodraeth leol. Fodd bynnag, nid yw'r heriau sy'n wynebu llywodraeth leol ar ben a rhaid inni yn awr wynebu heriau pellach gyda'n gilydd, gan gynnwys yr argyfwng costau byw a'r argyfwng hinsawdd, a gwn fod ein hawdurdodau lleol yn benderfynol o ymateb i'r heriau hynny.
Rwyf hefyd yn croesawu ail ran y cynnig. Mae awdurdodau lleol sydd wedi eu hariannu i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus da i bawb ac sy'n cefnogi'r rhai sydd eu hangen yn ganolog yn ein cynllun ar gyfer Cymru gryfach, decach a gwyrddach. Hyd yn hyn, drwy'r pandemig, rydym wedi cefnogi awdurdodau lleol â thros £860 miliwn drwy'r gronfa galedi i gydnabod costau ychwanegol, colli incwm a'r cynlluniau cymorth y maent yn eu gweinyddu ar ein rhan, ac mae cynghorau wedi cyflawni dros fusnesau bach, unigolion a chymunedau. Ac fel y clywsom, roeddwn yn falch o gyhoeddi, ar 16 Rhagfyr, y cynnydd o 9.4 y cant yng nghyllid craidd llywodraeth leol ar gyfer 2022-23 dros y flwyddyn ariannol gyfredol. Ac mae hyn yn golygu bod £437 miliwn ychwanegol yn cael ei ddarparu i barhau i gynorthwyo llywodraeth leol i ddarparu'r gwasanaethau o ansawdd uchel y mae pobl Cymru yn eu haeddu.
Roeddwn wedi gobeithio cadw fy ymateb a fy sylwadau yn y ddadl hon yn gadarnhaol ac yn ddefnyddiol, ond bobol bach, rhaid imi wrthwynebu'r ffordd y mae'r Ceidwadwyr yn cwyno am yr hyn y maent yn ceisio'i ddisgrifio fel degawd o danariannu ar ran Llywodraeth Lafur Cymru, oherwydd, wrth gwrs, rydym yn sôn am ddegawd o gyni a orfodwyd gan Lywodraeth y DU. Ac rwy'n awgrymu'n barchus mai'r Ceidwadwyr yn y lle hwn a ddylai gallio ac mae'n hen bryd iddynt ddechrau ysgwyddo rhywfaint o gyfrifoldeb am effeithiau dewisiadau eu plaid yn San Steffan.
Ond rwyf am symud ymlaen i ddweud bod y cyllid craidd a ddarparwn i lywodraeth leol yn cael ei ddosbarthu drwy fformiwla sefydledig, wedi'i chreu a'i datblygu mewn cydweithrediad â llywodraeth leol a'i chytuno'n flynyddol gyda llywodraeth leol drwy is-grŵp cyllid cyngor partneriaeth Cymru. Ac mae'r fformiwla hon yn rhydd o agenda wleidyddol ac yn cael ei gyrru gan ddata, a chaiff y setliad ei ddosbarthu drwy fformiwla sy'n defnyddio dros 70 o ddangosyddion o angen i wario. Mae'n cael cefnogaeth gyfunol gan lywodraeth leol ac mae'n seiliedig yn briodol ar egwyddorion allweddol cydraddoli ar gyfer angen cymharol i wario a gallu cymharol i godi incwm yn lleol. Mae'r fformiwla wedi'i chreu a'i llywodraethu yn—[Torri ar draws.] Wrth gwrs.