A gaf i ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu i'r ddadl hyd yma. Dwi'n meddwl ei bod hi yn ddadl werthfawr, a dwi'n siŵr bod Mike yn teimlo bod Nadolig wedi dod yn gynnar. Mae e'n cael dadl ar gynrychiolaeth gyfrannol, dadl ar ariannu awdurdodau lleol; dim ond dadl ar glwb pêl-droed Abertawe sydd ei heisiau nawr, ac mi fyddwch chi'n byw'r freuddwyd. [Chwerthin.]

Ond, ar nodyn mwy difrifol, dwi eisiau ategu'r diolch mae pawb wedi ei roi i weithwyr cyngor a chynghorwyr eu hunain, wrth gwrs, am fynd y filltir ychwanegol dros y blynyddoedd diwethaf yma, ac a fydd yn parhau i wneud, wrth gwrs, fel rŷn ni'n gwybod, wrth inni geisio adfer gwasanaethau yn y cyfnod nesaf yma.

Mae Llywodraeth Cymru, wrth gwrs, yn edrych ar sut mae pres cynghorau yn cael ei gasglu drwy fod yn edrych ar y dreth gyngor, felly dwi yn meddwl ei bod hi yr un mor ddilys inni fod yn gofyn i edrych ar sut mae pres cynghorau yn cael ei rannu. Flwyddyn ar ôl blwyddyn, mae consern yn cael ei godi; mae rhai yn colli allan, rhai yn teimlo eu bod nhw'n cael eu tan-ariannu, ac rŷch chi'n edrych ar y ffigurau global a'r gynghrair ariannu, ac mae’r ffigwr y pen, wrth gwrs, yn dangos stori arall eto, onid yw hi, ynglŷn â pa mor drawiadol yw rhai o’r gwahaniaethau.

Ond dwi'n ddigon pragmataidd, dwi'n ddigon ymarferol, i ddeall y byddai unrhyw fformiwla yn cynhyrchu enillwyr a chollwyr. Fydd yna ddim un fformiwla yn plesio pawb. Ond dwi hefyd yn deall y ddadl, wrth gwrs, dim ots sut rŷch chi'n torri'r gacen, dyw'r gacen ddim yn ddigon mawr; fydd hi byth yn ddigon mawr, mae'n debyg. Ond gwneud yn siŵr ei bod hi'n cael ei thorri mor deg â sy'n bosib, dim ots beth yw ei maint hi, yw pwynt y ddadl yma, yntefe? Ac mae e yn deimlad cryf ymhlith y cynghorwyr a'r arweinyddion dwi wedi siarad â nhw fod y fformiwla wedi dyddio, a bod angen edrych eto. Ac efallai all pobl ddadlau bod y fformiwla yn dda, ond dyw hynny ddim i ddweud na all y fformiwla fod yn well.

Ac nid dim ond edrych ar y fformiwla chwaith ar ei phen ei hun, in isolation, os caf i ddweud; mae angen edrych ar y darlun ehangach o ariannu cynghorau, oherwydd y pwynt sy'n cael ei godi gyda fi gan gynghorwyr yw bod yna gyfrifoldebau newydd wedi cael eu cyfeirio at gynghorwyr sydd i fod i fod yn cost neutral, ond sydd ddim yn cost neutral mewn gwirionedd. Mae yna gostau ychwanegol yn disgyn arnyn nhw, a byddai hynny yn beth da i'w ystyried.

A beth am adroddiad Luke Sibieta ar wariant ysgolion, hefyd, a gomisiynwyd gan y Llywodraeth yn 2020? Mae hwnnw'n dangos bod gwahaniaethau sylweddol mewn gwariant fesul dysgwr ar draws ysgolion yng Nghymru, a hynny'n rhannol yn adlewyrchu’r gwahanol fformiwlâu ariannu sy'n cael eu defnyddio, fformiwlâu sy'n gallu bod yn gymhleth iawn, yn cynnwys nifer helaeth o ffactorau gwahanol, sy’n creu cymhlethdod, wrth gwrs. Ac mae'r awgrym yn yr adroddiad yna fod angen rhywbeth mwy cyson ar draws y gwahanol ardaloedd, rhywbeth fyddai hefyd yn cynyddu tryloywder ac yn lleihau gwahaniaethau ariannu ar draws yr ysgolion.

Felly, mi fyddai hi'n amserol, dwi'n meddwl, i edrych yn ehangach, ac, fel glywon ni ar gychwyn y ddadl yma, i ddefnyddio data mwy cyfoes. Rŷn ni ar fin gweld data'r cyfrifiad diweddaraf. Beth am ystyried efallai dod i bwynt lle mae yna ryw adolygiad yn digwydd bob 10 mlynedd? Bob tro mae yna ddata cyfrifiad newydd yn dod, bod yna broses yn cael ei rhedeg fel ein bod ni'n gallu bod yn hyderus dyw e ddim wedi dyddio a'i fod e'n dal i fod yn addas i bwrpas.

Mae yna ddadl hefyd ynglŷn â lle llawr ariannu, bod yna gyllid gwaelodol. Dwi'n gwybod efallai fod hynny'n gallu bod yn ddadleuol, ond dyma neu dyna fyddai'r cyfle i wyntyllu hynny go iawn. Ac efallai fyddai modd dadlau bod angen rhoi hynny'n ei le tra bod adolygiad yn cael ei gyflawni er mwyn ceisio lleihau'r siom neu'r baich a fydd ar rai o'r cynghorau sydd ddim yn cael cymaint ag a fydden nhw yn ei obeithio.

O ran gwelliant y Llywodraeth, wrth gwrs, mae pawb yn cydnabod bod y cynnydd o 9.4 y cant yn y setliad cyfan yn well na'r disgwyl, ond eto y pwynt ynglŷn â nid maint y gacen efallai yw'r drafodaeth heddiw, ond sut mae'r gacen yn cael ei rhannu. Ac rŷn ni hefyd yn gwybod, wrth gwrs, tra ei fod e'n edrych yn dda ym mlwyddyn 1 yn y cylchdro ariannol, mae blwyddyn 2 a 3 yn mynd i fod yn heriol iawn. Ac, wrth gwrs, pan fo'r esgid honno yn gwasgu, yna dyna pryd fydd y dadlau mwyaf ffyrnig ynglŷn â'r fformiwla yn digwydd. Felly, mae angen inni fod ar y blaen i hynny yn ceisio gwneud yn siŵr bod beth sydd gyda ni yn addas.

Felly, i gloi, mae'r Ceidwadwyr yn iawn—ac, eto, dŷn ni ddim yn dweud hynny'n aml. Mae hwn yn fformiwla ariannu sydd wedi dyddio. Dyw e ddim yn addas i bwrpas. Mi grëwyd e ar fympwy ddegawdau yn ôl gyda dim bwriad iddo fe bara mor hir â hyn. Ond ŷch chi'n gwybod beth? Gallwn ni ddweud hwnna am fformiwla Barnett hefyd, a dwi'n siŵr mai dyna fydd y ddad byddwch chi'n dod ger ein bron yr wythnos nesaf.