4. Pa ddyraniadau ychwanegol y bydd y Gweinidog yn eu gwneud i'r portffolio newid hinsawdd i gynorthwyo awdurdodau lleol fel Cyngor Sir Caerfyrddin i gefnogi cymunedau y mae llifogydd wedi effeithio arnynt? OQ57730

Mae gan Lywodraeth Cymru gynllun cymorth ariannol brys i ddarparu cymorth ariannol arbennig i awdurdodau lleol yr effeithiwyd arnynt gan argyfyngau difrifol fel llifogydd. Nid ydym wedi derbyn unrhyw geisiadau hyd yma i agor y cynllun yn dilyn y stormydd diweddar. 

Mae fy etholaeth i, a chymunedau yn fy etholaeth i, fel etholaethau fy nghyd-Aelodau, wedi cael ei heffeithio yn gyson yn y blynyddoedd diweddaf, wrth gwrs, gan y ffenomenon o stormydd mwy niferus a mwy difrifol. Mae Cyngor Sir Caerfyrddin, sy'n cael ei arwain gan Blaid Cymru, wrth gwrs, wedi bod yn rhagweithiol o ran cefnogi'r cymunedau yna, o ran cynnig iawndal a help ymarferol. Ond mae yna rwystredigaeth gyffredinol, Gweinidog, yn eu gallu nhw i gynnig y buddsoddiad ataliol, ac o ran lliniaru effaith y llifogydd ar y cymunedau, yn arbennig oherwydd ein bod ni'n sôn, wrth gwrs, am ardaloedd gwledig ar hyd y Teifi a Thawe gwasgarog. Dŷn nhw ddim bob amser yn cyrraedd y meini prawf o ran nifer y trigolion a fyddai caniatáu'r buddsoddiad sydd ei angen. A fydd Llywodraeth Cymru yn buddsoddi yn helaeth mewn cynlluniau atal llifogydd fel ein bod ni'n gallu cael chwarae teg nid yn unig o ran y Gymru drefol lle mae angen dybryd, ond hefyd o ran y Gymru wledig, wrth i'r ffenomen yma, yn anffodus, waethygu yn y blynyddoedd nesaf?

Ie, diolch am godi hyn, ac wrth gwrs, o ganlyniad i'r cytundeb cydweithio sydd gennym gyda Phlaid Cymru, mae Llywodraeth Cymru yn buddsoddi £24 miliwn ychwanegol o refeniw dros y tair blynedd nesaf a chyfanswm o £102 miliwn o gyfalaf hyd at 2024-25 i helpu i gyflawni ymrwymiadau ein rhaglen lywodraethu ar gyfer amddiffynfeydd rhag llifogydd. Ac wrth gwrs, mae'r gwaith hwn yn cynnwys adeiladu asedau llifogydd newydd, cynnal a chadw'r seilwaith llifogydd a draenio presennol, a datblygu cynlluniau yn y dyfodol, rheoli llifogydd yn naturiol a mesurau gwrthsefyll llifogydd ar gyfer eiddo, yn ogystal â mapio a modelu a chodi ymwybyddiaeth. Bydd hyn yn darparu diogelwch ychwanegol i fwy na 45,000 o gartrefi.

Fe ofynnaf i fy nghyd-Weinidog, y Gweinidog sy'n gyfrifol am newid hinsawdd, ac felly am lifogydd, ystyried y pwyntiau a godwyd gennych ynglŷn â meini prawf cymhwysedd. Rwyf wedi paratoi rhestr o gynlluniau sydd wedi'u cynllunio neu ar y gweill yn sir Gaerfyrddin, ac mae gan rai ohonynt lai o eiddo ynddynt o ganlyniad i geisio ymateb i anghenion cymunedau penodol a sicrhau nad yw cymunedau gwledig dan anfantais. Ond byddaf yn gofyn i fy nghyd-Weinidog edrych ar hynny, ac fe gaf sgwrs yn ei gylch hefyd. 

Yn ystod yr ymchwiliad pwyllgor a gynhaliwyd gennym i ymateb Llywodraeth Cymru i lifogydd mis Chwefror 2020 ac adegau eraill pan gafwyd llifogydd yn sir Gaerfyrddin ac mewn etholaethau eraill, amlygodd adroddiad pwyllgor a gyhoeddwyd yn 2020 fod lefel y cyllid refeniw yn golygu bod awdurdodau ymhell o fod wedi'u paratoi'n llawn ac yn gallu gwrthsefyll llifogydd, a bod awdurdodau wedi cael yr un lefel o gyllid refeniw ni waeth beth oedd y perygl o lifogydd yn eu hardal eu hunain. Ni all hynny fod yn iawn. Felly, gwnaeth ein pwyllgor argymhelliad clir y dylai dull Llywodraeth Cymru o ddyrannu refeniw ar gyfer llifogydd ystyried y perygl o lifogydd ar hyn o bryd a'r perygl a ragwelid yn y dyfodol ym mhob ardal awdurdod lleol. Ddydd Llun, eglurodd y Gweinidog a'r Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd fod dyrannu refeniw'r blynyddoedd i ddod yn seiliedig ar berygl llifogydd a/neu erydu arfordirol ar hyn o bryd neu yn y dyfodol yn rhywbeth y gallent ei ystyried. Felly, Weinidog, a wnewch chi egluro pam y mae'r dyraniad refeniw yn dal i fethu ystyried perygl llifogydd i gymunedau, megis sir Gaerfyrddin ac ardaloedd eraill, er gwaethaf ein hargymhelliad clir fel pwyllgor? Diolch. 

Mae'r meini prawf gwariant ar gyfer cynlluniau perygl llifogydd ychydig y tu allan i fy maes cyfrifoldeb ac arbenigedd, felly byddai'n well imi ofyn i fy nghyd-Aelod ysgrifennu at Janet Finch-Saunders er mwyn iddi gael ateb manwl gywir.