4. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd: Diweddariad ar y Strategaeth Ddigidol

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:34 pm ar 15 Mawrth 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 3:34, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Roedd y rheini'n set ardderchog a theg o gwestiynau, ond nid robot ydw i, felly nid oes unrhyw ffordd y gallaf i ateb yr holl fanylion yn yr amser sydd ar gael i mi. Byddwn i'n hapus iawn i anfon ateb cynhwysfawr i'r Aelod, i weithio drwy'r cwestiynau teg a heriol iawn hynny, ac rwyf i'n croesawu'r ysbryd y cawson nhw eu gofyn ynddo. Rwy'n credu eu bod nhw i gyd yn heriau da, ac rydym ni'n gwneud gwaith ar bob un ohonyn nhw. Os gallaf i wneud sylwadau ar un neu ddau yn unig, i ymateb yn yr amser sydd ar gael.

O ran y berthynas â Llywodraeth y DU, fel y dywedais i, cefais i gyfarfod da a gwresog iawn gyda'r Gweinidog Gwladol a'i huwch swyddogion yr wythnos diwethaf, a gyda'i rhagflaenydd a Gweinidogion eraill yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Felly, mae hwn yn un maes lle nad yw'n fater o drydan statig; rwy'n credu ei fod yn fyd-olwg gwirioneddol wahanol. Rydym ni'n credu na fydd y farchnad ar ei phen ei hun yn cyflawni ar y raddfa a'r cyflymder sy'n ofynnol ar gyfer cymunedau fel ei un ef, sy'n anoddach eu cyrraedd ac yn ddrutach i'w cyrraedd. Bydd y farchnad yn gwneud yr hyn y mae'r farchnad yn ei wneud yn dda—bydd yn cael ei henillion cyflymaf a mwyaf ar gyfer y cyfalaf a gaiff ei fuddsoddi. Caiff hynny ei wneud mewn ardaloedd trefol, ardaloedd lle'r ydym ni eisoes wedi ymdrin â methiant y farchnad drwy osod cysylltiad cyflym iawn. A'r tebygolrwydd yw, gyda model y farchnad, yw y byddan nhw'n eu gwasanaethu nhw'n fwy—byddan nhw'n darparu gwasanaethau cyflymach, gwell iddyn nhw, ac yn codi tâl arnyn nhw amdano, fel y gallan nhw gael elw cyflymach. Mae buddsoddi mewn ardaloedd gwledig—ac nid problem wledig yn unig ydyw, ond gadewch i ni eu galw nhw, ar gyfer heddiw, er mwyn bod yn gryno, yn 'ardaloedd anoddach eu cyrraedd'—yn arafach ac yn ddrutach ac yn dod ag elw arafach ar gyfalaf. Mae hynny'n rhesymegol o safbwynt y farchnad—dyna y mae cwmnïau preifat yn ei wneud. Ond nid yw hynny'n ddigon da i'r ardal hon. Nid yw hwn yn wasanaeth braf i'w gael, mae'n wasanaeth angenrheidiol, ac mae dibynnu ar y farchnad i'w wneud yn ddull diffygiol, yn ein barn ni.

Nid yw Llywodraeth y DU yn derbyn hynny, ac, i'r graddau y mae hi yn ei dderbyn, mae hi wedi rhoi mesurau ar waith, ond mesurau sy'n gweithredu'n rhy araf, a, hyd yn oed ar ôl iddyn nhw gael eu gorffen, bydd yn dal i adael rhannau sylweddol o Gymru heb wasanaeth digonol neu heb wasanaethu o gwbl. Dyna hanfod ein gwrthdaro â Llywodraeth y DU ar hyn. Rydym ni'n credu y dylai hyn gael ei drin fel gwasanaeth cyfleustodau craidd. Rydym ni'n ei gwneud yn ofynnol i Swyddfa'r Post—cwmni preifat—ddosbarthu llythyrau i bob fferm a phob eiddo, beth bynnag yw'r gost iddyn nhw. Nid ydym ni'n ymestyn y rhesymeg honno i ddarparwyr seilwaith digidol, ac, yn ein barn ni, dylem ni wneud hynny. Os ydych chi eisiau darparu seilwaith digidol yn y wlad hon, a chael contractau, dylech chi orfod darparu ar gyfer pob eiddo. Dyna'r gwahaniaeth sylfaenol ynghylch rhan y farchnad a rhan y wladwriaeth sydd gennym ni gyda Llywodraeth y DU. Er ei bod yn hyfryd clywed am £11 miliwn o gyllid yn llyfrgell Aberdaugleddau, nid yw hynny'n ateb. Mae'r mathau o symiau yr ydym ni'n sôn amdanyn nhw'n sylweddol uwch. Mae gwaith da'n cael ei wneud gennym ni, gan Lywodraeth y DU, gan y dinas-ranbarthau, ac yn y blaen, ond mae bwlch sylfaenol yma y mae angen ei wynebu ac y mae angen ymdrin ag ef.

Mae ei her ar sgiliau digidol yn un deg. Rwy'n credu bod sgiliau digidol yn anodd. Rwy'n falch o weld yn y cwricwlwm newydd fod gennym ni wasanaeth digidol fel un o'r cymwyseddau craidd, ond mae mater o hyder athrawon a sgiliau athrawon. Nid oes digon o ysgolion yn addysgu TGCh, nid oes digon o ddisgyblion yn gwneud TGAU, Safon Uwch, medrau uwch mewn cyfrifiadureg. Dyma'r sgiliau y mae angen i ni eu cael i sicrhau ein bod ni'n manteisio ar y cyfleoedd gwaith enfawr sydd ar gael—a soniodd yr Aelod am y cyflogau sydd ar gael. Mae prinder sgiliau enfawr. Rwy'n derbyn ei bwynt ef am y strategaeth cyflogadwyedd a sgiliau. Gwnaeth Gweinidog yr Economi a minnau sesiwn ar y cyd â swyddogion o bob rhan o'r Llywodraeth ryw fis yn ôl, gan edrych ar yr hyn yr oeddem ni'n ei wneud a sut yr oeddem ni'n cyflawni yn erbyn y strategaeth ddigidol, ac rwy'n credu ein bod ni'n derbyn bod mwy i'w wneud. Mae hyn yn rhywbeth y mae angen i ni ei wneud gyda'r partneriaethau sgiliau rhanbarthol, gyda'r sector addysg bellach, gyda'r sector ysgolion, i ni wneud yn well.

Yn olaf, o ran y pwynt am ymgysylltu â sectorau fel ffermio, fel y gwnes i sôn, mae wedi bod yn chwe blynedd ers i mi roi araith yn y Senedd am amaethyddiaeth fanwl. Rydym ni nawr wedi cyhoeddi map llwybr, archwiliad, o agritech a'r hyn sy'n digwydd yng Nghymru. Mae'n faes cyffrous iawn, gyda llawer o gyfleoedd economaidd, yn ogystal â manteision gwirioneddol i ffermwyr sy'n cael trafferth yn wyneb grymoedd economaidd i wella cynhyrchiant a lleihau eu heffaith ar fioamrywiaeth drwy ddefnyddio llai o wrtaith a llai o gemegion. Cefais i sgyrsiau da gydag Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr ar y penwythnos, yn Llandudno, am y pwnc hefyd. Mae llawer mwy y mae angen i ni ei wneud—mae angen i ni gyflymu'r broses mewn gwirionedd. Mae llawer o ffermwyr yn ei gael; roedd yr NFU yn dangos eu apiau i mi ar eu ffonau, gyda phwysau eu gwartheg, gyda balchder mawr. Felly, mae lefel yno'n barod, ond mae cyfle o'r fath i wneud mwy, ac nid yw heb ei heriau. Gadewch i ni obeithio y gallwn ni fynd ar y daith honno gyda'n gilydd. Rwy'n croesawu'r sylwadau a'r cwestiynau y mae wedi'u gofyn.