Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch am y cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y mesurau yr ydym yn eu rhoi ar waith i wella diogelwch tomenni glo.

Rydym wedi gwneud cynnydd sylweddol yn ystod y ddwy flynedd diwethaf ers i'r Prif Weinidog sefydlu tasglu diogelwch tomenni glo, a chafwyd cam sylweddol ymlaen yr wythnos diwethaf o ran rhoi mesurau ar sail hirdymor, gyda chyhoeddi adroddiad Comisiwn y Gyfraith, 'Rheoleiddio Diogelwch Tomennydd Glo yng Nghymru'. Mae hwn yn adroddiad nodedig. Yn 2020, gwahoddodd Lesley Griffiths, Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig ar y pryd, Gomisiwn y Gyfraith i gynnal asesiad annibynnol o'r ddeddfwriaeth tomenni glo ac i ddarparu argymhellion ar gyfer fframwaith deddfwriaethol yn y dyfodol. Ymgynghorodd Comisiwn y Gyfraith ar ei ganfyddiadau a'i gynigion yr haf diwethaf, a'r wythnos diwethaf cyhoeddodd ei adroddiad terfynol, sydd wedi ei osod yn y Senedd. Mae'n garreg filltir bwysig ac rwy'n ddiolchgar i Gomisiwn y Gyfraith am flaenoriaethu'r prosiect hwn ac am ei gwblhau'n gyflym. Mae'n adroddiad rhagorol, y byddai'n werth i'r Aelodau ei ddarllen.

Mae'n nodi'n glir nad yw'r gyfraith fel y mae yn addas i'r diben. Cynlluniwyd Deddf Mwyngloddiau a Chwareli (Awgrymiadau) 1969 ar gyfer cyfnod gwahanol. Ei nod oedd rheoli gwastraff pyllau glo gweithredol, nid mynd i'r afael ag etifeddiaeth y pyllau glo hynny, ac yn sicr nid oedd wedi ei gynllunio i fynd i'r afael â heriau newid yn yr hinsawdd. Yn hollbwysig, nid yw'r Ddeddf yn cynnwys unrhyw ddyletswyddau gorfodol ar berchnogion i sicrhau diogelwch tomenni segur ar eu tir. Pwerau cyfyngedig yn unig y mae'n eu darparu ar gyfer ymyrryd ac nid yw'n cynnwys unrhyw bwerau o gwbl ar gyfer goruchwylio, monitro a gorfodi.

Ymysg y 36 o argymhellion a wnaed gan Gomisiwn y Gyfraith mae sefydlu awdurdod goruchwylio newydd i oruchwylio trefn reoli newydd ar gyfer diogelwch tomenni glo, ac roedd y mwyafrif helaeth o'r ymatebwyr i'r ymgynghoriad yn cefnogi cyfundrefn reoli newydd a oruchwylir gan awdurdod goruchwylio.

Mae dadansoddiad Comisiwn y Gyfraith a'i argymhellion yn darparu tystiolaeth werthfawr, sydd, ynghyd â'n dadansoddiad ni, yn llywio ein cynigion ar gyfer fframwaith statudol newydd ar gyfer rheoli tomenni segur. Rydym wedi ymrwymo i gyflwyno deddfwriaeth yn nhymor y Senedd, a byddwn yn cyhoeddi Papur Gwyn yn nodi ein cynlluniau ddechrau mis Mai. Byddwn wedyn yn ymgynghori ar ein cynigion i ddarparu dull cyson o reoli, monitro a goruchwylio tomenni.