Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 29 Mawrth 2022.
Diolch am y sylwadau yna a'r cywair adeiladol. Rwy'n credu bod llawer y gallwn ni gytuno arno a gweithio gyda'n gilydd arno. Byddwn, wrth gwrs, yn ymateb yn llawn i'r holl argymhellion yn adroddiad y comisiwn, yn ogystal â chyhoeddi ein Papur Gwyn ein hunain ar ôl yr etholiadau llywodraeth leol. Nid wyf am ymateb yn fanwl i'r cynigion heddiw, oherwydd ein bod yn dymuno gwneud hynny mewn ffordd fwy ystyriol.
Un o'r pwyntiau diddorol a wnaeth Janet Finch-Saunders oedd prinder sgiliau a gallu awdurdodau lleol, ac mae hwnnw'n bwynt da. O ran sgiliau, wrth gwrs, mae cyfle yma. Os ydym am wario cymaint o arian cyhoeddus ar unioni hyn, mae angen i ni sicrhau ein bod yn sicrhau'r manteision i Gymru ohono. Mae cyfleoedd economaidd yn sgil hyn os byddwn yn ei wneud yn iawn, yn sicr o ran uwchsgilio pobl a darparu cyfleoedd economaidd o'r gwaith a gynhyrchir i unioni hyn, yn ogystal â'r cyfleoedd tirwedd i'n cymunedau. Rwy'n credu bod angen i ni fod mor greadigol ag y gallwn ni fod i weld sut y gallwn ni ddefnyddio'r broses angenrheidiol hon i ryddhau potensial yr ardaloedd hyn fwy.
Rwyf i yn credu, serch hynny, fod angen i ni fynd i'r afael â'r mater hwn o gost a chyfrifoldeb. Dywedodd Janet Finch-Saunders eto fod hwn yn gyfrifoldeb sydd wedi'i ddatganoli'n llawn ac nad oes gan Lywodraeth y DU unrhyw gyfrifoldeb. Ond nid wyf i'n credu bod hynny'n iawn. Os ydym yn edrych ar gost adennill gwerth £600 miliwn, nid wyf i'n gweld sut y gall unrhyw un amddiffyn cyfraniad o £9 miliwn gan Lywodraeth y DU fel un teg a rhesymol ar y sail bod hyn wedi ei ddatganoli, o gofio bod hyn, fel y dywedais i, yn rhagflaenu datganoli. Rwy'n gobeithio y bydd yn ailystyried ei hymateb i hyn. Rwy'n dweud hyn gyda rhywfaint o ostyngeiddrwydd ar ein rhan ni. Os edrychwch chi ar y cofnod hanesyddol a'r ffordd yr ymatebodd y Llywodraeth Lafur i drychineb Aberfan, yr oedd yn staen ar ein record, ac rwy'n credu ei fod yn rhywbeth y gwnaethom ni ei unioni, yn sicr, pan ddaeth Llafur i rym ym 1997 ac adfer yr arian hwnnw. Ond roedd y ffordd ddidostur yr ymatebodd y Llywodraeth bryd hynny i ofynion y gymuned honno yn gywilyddus, ac rwyf i yn gobeithio y bydd Llywodraeth y DU yn myfyrio ar hynny ac na fydd yn gwneud yr un camgymeriad eto ac y bydd yn sicrhau ei bod yn chwarae ei rhan wrth weithio ochr yn ochr â ni i unioni hyn.
O ran cyhoeddi'r wybodaeth, gallaf sicrhau'r Aelod bod y tomenni lle ceir y risg uchaf eisoes yn destun monitro ac arolygon uwch a bod yr awdurdodau lleol dan sylw yn gweithio'n agos gyda ni. Mae tomen Tylorstown yr ydym ni wedi sôn amdani wedi cael £20 miliwn wedi ei neilltuo i'w wario arno ac mae cynnydd sylweddol wedi ei wneud. Mae wedi lleihau ei risg o ganlyniad i hynny. Felly, mae hynny'n enghraifft gadarnhaol. Pan fyddwn yn cymryd camau rhagweithiol, gallwn leihau'r risg, gan weithio gyda'r awdurdod lleol—yn yr achos hwn, Rhondda Cynon Taf—sydd wedi bod yn wych.
O ran manylion cyhoeddi'r holl wybodaeth, mae'n rhaid i ni fod yn ofalus iawn, oherwydd ni fyddem yn dymuno dychryn pobl drwy gyhoeddi gwybodaeth heb fod mewn ffordd drwyadl. I roi enghraifft, mae llawer o'r tomenni hyn yn domenni di-lo, maen nhw'n domenni gwaddodion, ac mae'n ddigon posibl bod rhywfaint ar ardd rhywun, a phe byddem yn cyhoeddi rhestr amrwd sy'n cynnwys hynny, mae'n mynd i achosi llawer iawn o ddychryn a gofid. Felly, mae angen i ni wneud hyn yn iawn. A hefyd, oherwydd bod llawer o'r rhain yn eiddo preifat, o dan y ddeddfwriaeth diogelu data a GDPR, mae'n rhaid i ni gyhoeddi hysbysiadau preifatrwydd ac mae'n rhaid i ni sicrhau bod yr wybodaeth honno'n cael ei thrin yn iawn, ac mae hynny'n dasg fawr. Felly, mae yn cymryd mwy o amser nag y byddem ni i gyd wedi ei ddymuno, ond rwy'n gobeithio y gallaf sicrhau'r Senedd y prynhawn yma ein bod yn gwneud hyn am resymau da, mewn ffordd ystyriol, ac y byddwn yn ei chyhoeddi cyn gynted ag y gallwn gael yr wybodaeth honno'n gywir.