Part of the debate – Senedd Cymru am 4:43 pm ar 29 Mawrth 2022.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae gwell cytundeb i weithwyr yn ganolog i Gymru decach, fwy cyfartal a mwy ffyniannus. Nid yn unig mai dyma'r peth cywir i'w wneud dros weithwyr, ond mae hefyd o fudd i'n gweithleoedd, ein heconomi a'n gwlad gyfan. Rydym ni'n gweithio mewn partneriaeth ar draws y Llywodraeth a gyda'n partneriaid cymdeithasol i ddefnyddio pob cyfrwng sydd gennym ni i hyrwyddo a galluogi gwaith teg, ymdrin â chamfanteisio ar lafur a mynd i'r afael â chaethwasiaeth fodern.
Sefydlodd Llywodraeth Cymru Gomisiwn Gwaith Teg i wneud argymhellion ar sut y gallwn ni hyrwyddo gwaith teg, ac mae ei adroddiad yn parhau i lunio ein dull gweithredu. Rwy'n falch ein bod ni wedi gweithredu pob un o'r chwe argymhelliad blaenoriaeth y comisiwn, gan gynnwys rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf yn flynyddol fel hyn, ac rydym ni'n gwneud cynnydd da ar lawer o argymhellion eraill. Fodd bynnag, mae'n bwysig ein bod ni'n dehongli gwaith y Comisiwn Gwaith Teg mewn ffyrdd sy'n ein galluogi ni i ymateb mewn amser real. Y rheswm am hyn yw bod byd gwaith yn parhau i newid ac mae cyflymder a graddfa'r newid, fel symud tuag at weithio hybrid, wedi cyflymu yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf. Er bod pandemig y coronafeirws wedi dangos bod gwahanol ffyrdd o weithio yn bosibl, mae hefyd wedi canolbwyntio'n fwy clir ar heriau sector a Chymru gyfan ac wedi dinoethi perygl o sut y gall anghydraddoldebau gael eu gwreiddio. Wrth i ni symud o'r pandemig, nid yw erioed wedi bod yn fwy amserol i bwyso a mesur a chymryd camau i alluogi dyfodol o waith tecach.
Wrth gwrs, mae gwaith teg yn cynnwys materion datganoledig a materion a gedwir yn ôl, gan effeithio ar yr hyn y gallwn ni ei wneud ar waith teg a sut y gallwn ni wneud hynny. Mae gennym ni bum dull eang sydd ar gael i ni, ac rydym ni'n defnyddio pob un ohonyn nhw. Yn gyntaf, rydym ni'n dylanwadu'n uniongyrchol ar amodau gwaith yn y sector cyhoeddus datganoledig. Yn ail, rydym ni'n defnyddio ein dulliau caffael a phŵer y pwrs cyhoeddus i annog gwaith teg. Yn drydydd, rydym ni'n defnyddio ein pŵer cynnull, gan ddod â phartneriaid cymdeithasol ac eraill at ei gilydd i feithrin gwaith teg a hyrwyddo arfer da. Yn bedwerydd, rydym ni'n cefnogi unigolion a sefydliadau i uwchsgilio a chael cyfle i fanteisio ar waith teg. Ac yn olaf, rydym ni'n ceisio dylanwadu ar hawliau, dyletswyddau a diogeliadau cyflogaeth a gedwir yn ôl a fydd yn effeithio ar weithwyr a gweithleoedd yng Nghymru.
Ar lefel sector, rydym ni wedi gweithio mewn partneriaeth gymdeithasol drwy fforwm gwaith teg gofal cymdeithasol. Mae'r fforwm wedi chwarae'r rhan allweddol wrth fwrw ymlaen â'n rhaglen ar gyfer ymrwymiad y llywodraeth i dalu'r cyflog byw gwirioneddol yng ngofal cymdeithasol. Bydd y cynnydd hwn yn dechrau cyrraedd pecynnau cyflog yn ystod y mis nesaf, ac mae'r fforwm yn parhau i weithio gyda'i gilydd i ymdrin â'r heriau ehangach yr ydym ni'n ymwybodol bod y sector a'r rhai sy'n gweithio ynddo yn eu hwynebu a cheisio datrysiadau iddyn nhw. Rydym ni wedi manteisio ar y profiad hwn, gan sefydlu fforwm manwerthu, sy'n gweithio i ymgorffori gwaith teg yn ein gweledigaeth ar gyfer manwerthu. Gan weithio mewn partneriaeth gymdeithasol, ein nod yw prif ffrydio gwaith teg mewn sectorau eraill lle mae heriau difrifol a brys, fel y sectorau sy'n ymwneud â'r economi ymwelwyr.
O ran agweddau penodol ar waith teg, rydym ni wedi gwneud cynnydd gyda'r cyflog byw gwirioneddol. Rydym ni'n glir bod y cyflog byw gwirioneddol yn elfen, nid yn rhan derfynol, o waith teg. Y llynedd, bu'r cynnydd mwyaf erioed yn nifer y cyflogwyr achrededig cyflog byw, cynnydd trawiadol o 44 y cant ar waith y flwyddyn flaenorol. Mae cyfran yr holl swyddi gweithwyr yng Nghymru sy'n cael eu talu o leiaf y cyflog byw gwirioneddol wedi parhau i godi, sef ychydig dros 82 y cant yn 2021, o'i gymharu ag ychydig o dan 78 y cant yn 2020, gan gau'r bwlch â'r sefyllfa ledled y DU gyfan, ond mae angen i ni gynnal y cynnydd hwnnw. Rydym ni wedi partneru gyda Cynnal Cymru fel partner achredu'r Sefydliad Cyflog Byw yng Nghymru, gan eu hariannu i gefnogi eu gallu i ymgysylltu â chyflogwyr a chyflymu mabwysiadu ac achredu cyflog byw gwirioneddol.
Rydym ni'n ymgorffori gwaith teg yn ein dulliau gweithredu ar draws y Llywodraeth. Mae gwaith teg yn thema graidd yn ein cynllun a gafodd ei gyhoeddi'n ddiweddar ar gyfer cyflogadwyedd a sgiliau, ac rydym yn gweithio i wella cyrhaeddiad ac effaith dulliau fel y contract economaidd a'r cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi. Rydym ni ar y trywydd iawn i gyflwyno Bil partneriaeth gymdeithasol a chaffael cyhoeddus, ac rwy'n falch o ddweud y caiff Aelodau gyfle i graffu ar y Bil hwn yn ddiweddarach eleni. Yn ogystal â hyn, rydym ni'n gweithio gyda TUC Cymru ar brosiect treialu i ymgysylltu â phobl ifanc am rôl undebau llafur, ac rwy'n disgwyl bod mewn sefyllfa i gyhoeddi rhagor o fanylion am hyn yn ystod yr wythnosau nesaf.
Rydym ni'n cydnabod bod llawer o ymgyrchoedd a heriau o'n blaenau, o wythnos waith fyrrach i fynd i ymdrin â bylchau cyflog a sicrhau bod profiad gweithwyr yn deg wrth bontio ym maes sero net, awtomeiddio a digideiddio. Rydym ni wedi ymrwymo i weithio mewn partneriaeth gymdeithasol i archwilio pa gamau y gallwn ni eu cymryd yn y meysydd hyn. Ond mae angen i Lywodraeth y DU gymryd ei chyfrifoldebau am hawliau a dyletswyddau cyflogaeth o ddifrif. Faint yn rhagor o enghreifftiau fel P&O Ferries y mae angen i ni eu gweld cyn i Lywodraeth y DU ddeall bod diogeliadau annigonol, ynghyd â gorfodaeth wan ac amharodrwydd i weithredu yn gyfuniad a fydd yn arwain at ras i'r gwaelod ar hawliau gweithwyr? Mae'r Llywodraeth hon yn gwneud yr hyn y gallwn ni ei wneud, a byddwn ni bob amser yn gwneud yr hyn y gallwn ni gyda'r dulliau sydd gennym ni, ond rydym angen i Lywodraeth y DU weithredu hefyd, a gweithredu nawr.
Mae dirwyn hawliau gweithwyr yn ôl a pheth o'r ddeddfwriaeth undebau llafur fwyaf cyfyngol yn Ewrop wedi mynd ymlaen yn rhy hir o lawer, ac rydym ni'n dyst i ganlyniadau ansefydlogol a dinistriol hyn i'n pobl, ein cymunedau a'n heconomi. Mae angen undebau cryf arnom ni i gydbwyso buddiannau cyflogwyr a gweithwyr. Dirprwy Lywydd, nid wyf i'n ymddiheuro am barhau i'w gwneud yn glir mai ymuno a bod yn rhan o undeb llafur yw'r ffordd orau i unrhyw weithiwr ddiogelu ei hawliau yn y gwaith, gwella eu cyflog, eu telerau ac amodau a sicrhau eu bod yn cael eu clywed a'u cynrychioli.
Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i ddatblygu'r cynnydd yr ydym ni wedi'i wneud, a byddwn ni'n gweithio gyda'n partneriaid cymdeithasol i hyrwyddo agenda gwaith teg yng Nghymru. Diolch.