6. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Cefnogi fferyllwyr

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:35 pm ar 30 Mawrth 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Russell George Russell George Conservative 4:35, 30 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n gwneud y cynnig heddiw, a gyflwynwyd yn enw fy nghyd-Aelod, Darren Millar.

Drwy gydol y pandemig, yn gwbl briodol wrth gwrs, rydym wedi canmol ein gweithwyr allweddol, onid ydym, a staff ein GIG am eu hymateb i COVID-19. Ond ni theimlaf fod pob un ohonom wedi cefnogi rôl fferyllwyr ddigon, a dyna pam rwy’n falch iawn heddiw o arwain y ddadl hon i dynnu sylw at y rôl bwysig y mae fferyllwyr wedi’i chwarae drwy gydol y pandemig, ac i ofyn i Lywodraeth Cymru fynd ychydig ymhellach mewn meysydd sy'n ymwneud â fferylliaeth. Mae fferyllfeydd yn haeddu diolch am y rôl hollbwysig y maent wedi’i chwarae yn ystod y pandemig wrth gwrs, yn cefnogi gofal sylfaenol ac eilaidd. Maent wedi cefnogi’r broses o ddarparu brechlyn COVID-19 ledled y wlad, onid ydynt, gan helpu i roi'r pigiadau hynny ym mreichiau pobl ledled Cymru, fel y gallwn ddychwelyd i ryw fath o normalrwydd, yn sgil y pandemig.

Ac nid yw rôl fferyllwyr, wrth gwrs, yn gyfyngedig i ddarparu presgripsiynau yn unig. Mae pob un ohonom yn y Siambr hon, gobeithio, yn ymwybodol o hynny, ond ni fydd llawer yn sylweddoli hynny. Canfu Fferylliaeth Gymunedol Cymru—mae hwn yn ystadegyn pwysig—pe na bai fferyllfeydd wedi bod ar gael, dywedodd 53 y cant o gleifion, sy'n ffigur syfrdanol, y byddent wedi ymweld â’u meddyg teulu yn y lle cyntaf, gan arwain at dros 35,000 o ymgynghoriadau yr wythnos mewn meddygfeydd. Nawr, mae hwnnw'n ystadegyn syfrdanol, onid ydyw? Felly, i roi hynny mewn rhyw fath o gyd-destun, mae hynny'n 86 apwyntiad ym mhob un o'r 410 o bractisau meddygon teulu ledled Cymru yr wythnos. A byddai 3 y cant yn ychwanegol hefyd wedi ymweld ag adrannau damweiniau ac achosion brys neu unedau mân anafiadau, gan arwain at gynnydd o 2,000 o apwyntiadau bob wythnos. Nawr, yn anffodus, mae fferyllwyr wedi bod o dan bwysau a straen enfawr, a chredaf nad wyf yn gor-ddweud wrth nodi eu bod yn aml iawn ar ben eu tennyn. Felly, credaf fod angen mwy o gymorth arnynt, mae angen mwy o fuddsoddiad arnynt, gan gynnwys nifer sylweddol uwch o leoedd hyfforddi.

Nawr, rwyf fi a’r Ceidwadwyr Cymreig yn croesawu’r gwasanaeth fferylliaeth gymunedol clinigol cenedlaethol a fydd yn cael ei gyflwyno ar 1 Ebrill, ac rwy’n sicr yn teimlo bod hwn yn gytundeb arloesol ac eang ei gwmpas rhwng Llywodraeth Cymru, GIG Cymru a Fferylliaeth Gymunedol Cymru, a fydd yn cyflwyno gwasanaeth fferylliaeth gymunedol clinigol cenedlaethol. Mae'r pedwar gwasanaeth blaenoriaethol yn cynnwys galluogi pob fferyllfa i ddarparu triniaeth ar gyfer mân anhwylderau ac anhwylderau cyffredin; mynediad at bresgripsiynau rheolaidd mewn argyfwng; brechiadau ffliw blynyddol; a mathau o atal cenhedlu brys a rheolaidd. Maent oll yn gamau gwych, yn fy marn i—cam gwych tuag at leddfu a helpu i leddfu’r pwysau ar feddygon teulu a gwasanaethau’r GIG. Hefyd, teimlaf fod angen cyfathrebu'n glir gyda'r cyhoedd yma—dyna sydd ei angen arnom—ynghylch y newidiadau. A chredaf y bydd sicrhau'r cyfathrebu clir hwnnw’n galluogi cymunedau i fynd ati'n syth bin i ddefnyddio’r system newydd hon. Felly, credaf fod angen inni gynyddu ymwybyddiaeth y cyhoedd i’r eithaf. Bydd hynny, yn ei dro, wrth gwrs, yn arwain at fanteision mawr yn gyflym iawn o ran lleddfu’r pwysau ar feddygfeydd meddygon teulu a gwasanaethau iechyd. Ac enghraifft dda yma, rwy'n credu, er tegwch i’r Gweinidog yma, yw ymgyrch 'Helpwch ni i’ch helpu chi' y GIG. Mae’n enghraifft dda iawn yn fy marn i o’r math hwn o ymgyrch godi ymwybyddiaeth. Felly, credaf mai dyma sydd ei angen arnom yn yr achos hwn.

Ac er mor wych y bydd neu y gallai'r gwasanaeth newydd fod, credaf fod angen inni fynd i'r afael o hyd â'r ffaith bod y gweithlu fferyllol o dan bwysau aruthrol. Nid yw ffigurau Cymru gyfan ar gyfer bylchau yn y gweithlu fferyllol yn cael eu cyhoeddi fel mater o drefn. Fodd bynnag, cyn y pandemig, canfu Addysg a Gwella Iechyd Cymru fod nifer y swyddi gwag yr adroddwyd amdanynt mewn fferylliaeth gymunedol ar gyfer pob swydd yn 354 o staff cyfwerth ag amser llawn, neu 652 o staff fesul y pen, sy'n rhoi cyfradd gymedrig o 7 y cant o swyddi gwag ar draws y swyddi cyfwerth ag amser llawn. Felly, credaf ei bod yn dorcalonnus clywed, onid yw, fod un o bob pedwar o ymatebwyr mewn fferyllfeydd cymunedol wedi dweud na chawsant gynnig seibiannau gorffwys, a bod dros hanner yr ymatebwyr mewn fferyllfeydd ysbyty yn dweud eu bod yn cael cynnig seibiannau, ond eu bod yn aml yn methu eu cymryd. Felly, rwyf fi a fy nghyd-Aelodau o reidrwydd yn bryderus iawn am hyn, ond yr hyn yr ydym yn ei ddweud yn benodol yw nad yw hyn bob amser yn ymwneud â chyflogau, mae hyn hefyd yn ymwneud ag amodau staff hefyd. Ac o ran hynny, credaf fod staff sydd wedi’u gorweithio yn mynd i fod yn gadael y proffesiwn a mynd i rywle arall. Felly, credaf fod cadw staff yn amlwg yn bwysig iawn yn hyn o beth.

Felly, mae'n rhaid inni roi i staff ym maes fferylliaeth hefyd, mae'n rhaid inni roi'r amser a'r lle sydd ei angen arnynt i ddysgu, wrth gwrs, a datblygu. Ac mae angen inni hefyd eu cefnogi drwy well gwasanaethau iechyd meddwl. Maent o dan bwysau aruthrol, ac yn amlwg o dan bwysau sylweddol yn sgil y baich ychwanegol a achosir gan COVID-19, ac felly rwy'n credu bod y cymorth iechyd meddwl ychwanegol i gefnogi’r staff hefyd yn hollbwysig.

Felly, mae fferyllfeydd yng Nghymru yn gwneud gwaith rhagorol yn cefnogi’r gymuned, ond yn aml, cânt eu llyffetheirio gan fiwrocratiaeth ddiangen, nad yw’n digwydd mewn rhannau eraill o’r DU. Rwyf bob amser yn ymwybodol pan fydd pobl yn dweud, 'Rhaid lleihau biwrocratiaeth', ond beth y mae hynny'n ei olygu? 'Rhowch enghraifft', byddaf bob amser yn dweud. Felly, dyma fy enghraifft: mae'n syfrdanol nad yw'r gallu i rannu cofnodion meddygol yn rhywbeth sydd ar gael fel mater o drefn yng Nghymru. Byddai hynny nid yn unig yn rhyddhau amser gwerthfawr i fferyllwyr a meddygon teulu, ond hefyd yn darparu gofal buddiol wedi’i deilwra i gleifion. Felly, rwy'n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gyflwyno e-bresgripsiynu—ac mae'r Gweinidog yn nodio; roeddwn yn edrych am eiliad. Felly, rwy'n croesawu hynny’n fawr, ond wrth gwrs, mae’r ffaith y gallai gymryd tair i bum mlynedd yn rhy araf. Credaf fod angen inni fod yn gyflymach ar hynny.

Ac wrth gwrs, ceir meysydd eraill y mae angen inni ganolbwyntio arnynt hefyd yn cynnwys—. Wel, os oes gennym e-bresgripsiynu, bydd hynny'n lleihau camgymeriadau wrth roi meddyginiaeth, wrth gwrs—problem enfawr arall—ac yn lleihau, felly, yr effaith o ran derbyniadau i'r ysbyty hefyd. Felly, mae fferyllfeydd wedi cynnal y genedl, wedi ein cefnogi ni yng Nghymru yn ystod y broses o ddarparu brechlynnau COVID, maent wedi ein helpu i roi pigiadau ym mreichiau pobl ledled Cymru fel y gellir dychwelyd at ryw fath o fywyd normal. Maent wedi helpu i leihau ymweliadau â meddygfeydd ar adeg o bwysau sylweddol arnynt hwy a'r gwasanaeth iechyd. Felly, credaf ei bod yn bryd gwneud fferyllfeydd yn un o bileri canolog gofal iechyd.

Nid oes unrhyw welliannau wedi’u cyflwyno i’n cynnig heddiw, sy’n arwydd, gobeithio, y bydd y Llywodraeth a’r holl Aelodau yn cefnogi ein cynnig heddiw. Credaf imi weld y Gweinidog yn nodio yno hefyd. Felly, os yw hynny'n wir, rwy'n falch iawn ynglŷn â hynny, a boed i'r ymagwedd honno barhau. Felly, rwy’n annog yr Aelodau i gefnogi ein cynllun synhwyrol er lles cleifion a fferyllwyr, ac er mwyn y GIG yn ei gyfanrwydd. Diolch yn fawr.