Diolch, Gweinidog, am eich datganiad, ac rwy'n croesawu'r negeseuon cadarnhaol yr ydych wedi'u rhoi i ni y prynhawn yma ac awgrym o symud ar welliannau. Llywydd, yn anffodus, serch hynny, nid yw grŵp y Ceidwadwyr Cymreig mewn sefyllfa i gefnogi egwyddorion cyffredinol Bil Deddfau trethi Cymru, ac felly byddwn yn pleidleisio yn erbyn y ddau gynnig gerbron y Senedd heddiw.

Pan gyflwynwyd y Bil y llynedd, dywedais fod gen i rywfaint o gydymdeimlad â'r Gweinidog—mae prosesau cyllidebol a threthiant wrth gwrs yn bethau cymhleth iawn, ac yn ystod y blynyddoedd diwethaf mae'r cymhlethdod hwn ond wedi cynyddu. Fodd bynnag, wrth ystyried y Bil hwn yn helaeth, ac rwyf i wedi bod yn ddigon ffodus i eistedd ar y ddau bwyllgor, o dan arweiniad gwych ein dau Gadeirydd, mae wedi dod yn amlwg i mi fod y Bil fel y mae wedi'i ddrafftio yn codi rhai cwestiynau a heriau sylweddol ynghylch rhan y Senedd wrth ddatblygu deddfwriaeth trethiant. Fel y nodwyd gan y pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad, mae'r dull y mae Llywodraeth Cymru wedi'i ddewis

'yn groes i arferion ac egwyddorion seneddol sefydledig sy'n gysylltiedig â deddfu da.'

Dywedodd y sefydliad siartredig trethiant mai eu

'man cychwyn yw y dylai cyfraith trethi gael ei nodi mewn deddfwriaeth sylfaenol', gan ei fod yn destun mwy o graffu a dadlau nag is-ddeddfwriaeth, yn ogystal â rhoi'r gallu i randdeiliaid fod yn rhan briodol o'r broses graffu mewn modd mwy tryloyw. Ydw, rwy'n deall bod angen cyflwyno newidiadau'n gyflym ar adegau i ymateb i ddigwyddiadau allanol, ond nid wyf i'n credu bod modd defnyddio cyfiawnhad o'r fath i wanhau pwerau'r Senedd wrth benderfynu ar bolisi treth.

Mae'r Gweinidog wedi pwysleisio dro ar ôl tro y pedwar prawf yn y Bil, sy'n ceisio cyfyngu ar ei ddarpariaethau a sut y mae Gweinidogion yn eu defnyddio, ond, yn ystod y broses graffu, cafodd cwestiynau eu codi ynghylch priodoldeb rhai o'r profion hyn. Er enghraifft, awgrymodd Dr Sara Closs-Davies fod angen diffinio'r term 'osgoi treth' yn y Bil gan fod ganddo ddiffiniad eang sy'n broblem. Dywedodd yr Athro Emyr Lewis hefyd fod y drafftio o ran osgoi trethi

'yn llawer ehangach na dim ond darpariaeth cau bylchau', gan dynnu sylw at y ffaith y byddai modd defnyddio'r ddarpariaeth, yn ogystal ag at ddibenion ymateb i benderfyniad llys neu dribiwnlys, i wneud newidiadau llawer ehangach na'r hyn sydd wedi'u nodi gan Lywodraeth Cymru. Tynnodd yr Athro Lewis sylw at y ffaith y gallai'r prawf diben fel y mae wedi'i ddrafftio ganiatáu i Weinidogion

'gyflawni newidiadau polisi rheolaidd, sylweddol neu fel arall', gan gynnwys y potensial i gyflwyno cyfradd dreth newydd o dan ddiben (c).

Yn y cyfamser, cododd Sefydliad y Cyfrifwyr Siartredig yng Nghymru a Lloegr bryderon am y pwerau yn y Bil sy'n caniatáu i Weinidogion osod neu ymestyn yr atebolrwydd o gosb o dan adran 2(1)(b). Maen nhw'n cwestiynu beth mae'r pŵer yn

'mynd i wneud sy'n wahanol i'r hyn sydd gennym eisoes yn ein deddfwriaeth sylfaenol? Nid yw'n glir o gwbl'.

Yn syml, Llywydd, a ydym ni mewn perygl o wneud maes cymhleth o gyfreithiau hyd yn oed yn fwy aneglur ac yn fwy anodd ei ddilyn? Y thema gyffredinol, yr wyf i'n ei synhwyro, yw bod angen i'r Bil hwn fod yn fwy cyfyngedig, ac rwy'n croesawu'r awgrymiadau ar gyfer cynnwys cymal machlud yn y Bil i ganiatáu i ddull mwy priodol gael ei ddatblygu yn ogystal â'r angen am adolygiad statudol o'r pwerau i wneud rheoliadau yn y Bil hwn.

Mae'n rhaid cael mwy o bwyso a gwrthbwyso hefyd wrth ddefnyddio'r ddarpariaeth i newid cyfraith trethiant yn ôl-weithredol, sy'n mynd yn groes i'r egwyddor allweddol o sicrwydd wrth ddatblygu deddfwriaeth o'r fath. O leiaf, mae angen i unrhyw ddefnydd o'r pwerau ôl-weithredol hyn gael ei gymeradwyo gan y Senedd ac mae wedi'i gyfyngu i ddim cynharach na dyddiad gweithredu'r newid i'r dreth flaenorol.

I gloi, Llywydd, rwy'n credu y gallai'r Bil fel y mae wedi'i ddrafftio agor nyth cacwn o ganlyniadau anfwriadol nid yn unig i ddeddfwriaeth trethi Cymru, ond i oruchafiaeth y Senedd wrth ddeddfu'n ehangach. Rwy'n credu ac rwy'n gwybod bod y Gweinidog yn ymgysylltu'n adeiladol â'r gyfres lawn o argymhellion a gafodd eu gwneud gan y pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad a'r pwyllgor cyllid. Mae'n bwysig, os yw'r Llywodraeth yn dymuno cefnogaeth y Senedd gyfan yn wirioneddol, ei bod yn gweithio gydag Aelodau o bob ochr i gryfhau swyddogaeth y Senedd o ran datblygu cyfraith trethiant. Diolch.