Part of the debate – Senedd Cymru am 3:00 pm ar 3 Mai 2022.
Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Ni allwn i gredu fy mod i'n cael y briff hwnnw gan y Gweinidog a'i swyddogion yr wythnos diwethaf, ac rwy'n ddiolchgar iawn am y briff hwnnw. Ond a bod yn deg, nid wyf i'n credu y gallai'r Gweinidog gredu ei fod yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am newid meddwl mor sydyn pan ddaeth i gyfleusterau ffin. Rwy'n digwydd cynrychioli'r ail borthladd fferi gyrru i mewn ac allan prysuraf yn y DU, canolfan allforio fawr, fawr i Gymru, felly rwyf i wedi dilyn datblygiad seilwaith ffiniau yn eithaf agos.
Hyd yn oed lle yr ydym ni wedi gweld seilwaith yn cael ei sefydlu eisoes, gyda safle Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi, mae'n dod â phroblemau newydd yn ei sgil. Wrth gwrs, mae swyddi newydd i'w croesawu bob amser, a bydd cefnogwyr Brexit yn clodfori'r swyddi sydd wedi'u creu yng Nghaergybi yn safle rheoli ffiniau Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi, gan anwybyddu colli swyddi, gan gynnwys yng Nghaergybi, yn sgil ymadael á'r Undeb Ewropeaidd. Rwy'n dychmygu'r bws Brexit hwnnw pan welwn eto'r gwirionedd am arbedion Brexit yn dod mor amlwg.
Mae'r Gweinidog yn sôn am y £6 miliwn sydd wedi'i wario gan y Llywodraeth, efallai y gall ddweud wrthym ni faint sydd wedi'i wario gan lywodraeth leol, sydd â llai byth o adnoddau ac sy'n gorfod datblygu awdurdodau iechyd porthladdoedd o ganlyniad i ymadael â'r Undeb Ewropeaidd. O ganlyniad i'r newid meddwl munud olaf hwn gan Lywodraeth y DU, heb rybudd, heb drafodaeth, mae eu cynlluniau'n nhw'n ansicr iawn hefyd ac nid ydyn nhw'n siŵr beth sy'n digwydd nesaf. Fel yr oeddwn i'n ei ddweud, hyd yn oed gyda safle Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi, yr ydym ni wedi colli arhosfan tryciau a oedd yn rhan mor bwysig o seilwaith y porthladd. Felly, rydym ni'n gweld problem ar ôl problem.
Mae gennym ni fater penodol nawr, fodd bynnag, o ran iechyd anifeiliaid, bioddiogelwch, ac nid yw'n syndod bod undebau'r ffermwyr a Chymdeithas Milfeddygon Prydain mor gryf yn eu condemniad o weithredoedd Llywodraeth y DU yn y dyddiau diwethaf. Fel y mae'r Gweinidog wedi'i wneud yn glir, mae ein ffermwyr yn gorfod mynd drwy archwiliadau ar allforion. Nid yw hwn yn deg. Tybed a all y Gweinidog ddweud wrthym ni pa drafodaethau sydd eisoes yn cael eu cynnal ynghylch cefnogi ein ffermwyr gan fod yr annhegwch hwn wedi dod yn fwy annheg byth.
Rydym ni nawr wedi colli'r diogelu a ddaeth o fod yn rhan o'r systemau gwyliadwriaeth Ewropeaidd tynn iawn hynny ar fioddiogelwch. Byddai bylchau'n cael eu llenwi gan yr archwiliadau newydd a fyddai'n cael eu cyflwyno. Tybed a wnaiff y Gweinidog ddweud wrthym ni nawr pa fesurau rhagofalus y bydd angen eu rhoi ar waith ar unwaith gan ein bod ni'n disgyn rhwng dwy stôl, nid y systemau gwyliadwriaeth Ewropeaidd yr oeddem ni'n rhan ohonyn nhw o'r blaen na'r archwiliadau newydd a fyddai'n cael eu rhoi ar waith oherwydd y safleoedd rheoli ffiniau newydd hyn. Rwy'n sylweddoli nad yw'r Gweinidog yn gallu rhoi atebion manwl, efallai, ar hyn o bryd, ond rwy'n ei annog i geisio atebion cyn gynted â phosibl.
Wrth gloi, hoffwn i gynnig fy nghefnogaeth lwyr i'r Gweinidog, wrth iddo ymdrechu i berswadio Llywodraeth y DU i roi i Gymru, pobl Cymru, porthladdoedd Cymru a'r ffermwyr a'r rhai sydd â diddordeb mewn bioddiogelwch y parch y maen nhw'n ei haeddu, oherwydd, unwaith eto, rydym ni wedi gweld diffyg parch amlwg yng ngweithredoedd Llywodraeth y DU yn ystod y dyddiau diwethaf.