Part of the debate – Senedd Cymru am 3:04 pm ar 3 Mai 2022.
Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Fe geisiaf ymdrin â phob un ohonyn nhw.
O ran gwariant y cyngor, rwyf i wedi addo, yn dilyn trafodaethau gyda fy nghyd-Weinidogion, i'r ddau gyngor, sir Benfro a Chyngor Sir Ynys Môn, y byddai'r gost o recriwtio yr oedden nhw'n ymgymryd ag ef yn cael ei chynnwys. Mae llond llaw o gynigion swyddi wedi'u gwneud ar Ynys Môn, ac felly byddwn ni'n sicrhau nad yw'r costau hynny'n cael eu trosglwyddo i dalwyr y dreth gyngor. Bydd recriwtio'n cael ei ohirio o ystyried y dewis newydd sydd wedi'i wneud. Os nad yw rheoli mewnforio yn dod i mewn, mae'n anodd cyfiawnhau wedyn bwrw ymlaen â recriwtio. Felly, unwaith eto, mae hynny'n broblem fwy i DEFRA yn Lloegr, lle maen nhw wedi recriwtio llawer mwy o bobl. Mae hefyd yn her i CThEM, o ystyried y bobl yr oedden nhw wedi'u recriwtio o'r blaen ac sydd wedi cael eu hadleoli hefyd.
O ran yr heriau sy'n gysylltiedig â busnesau allforio, nid ffermio'n unig ond amrywiaeth o rai eraill lle'r ydych chi'n gwybod nad oes chwarae teg, mae'n un peth i oddef hynny am gyfnod, ond nawr i'w ymestyn am bron i ddwy flynedd, mae'n hawdd iawn deall pam mae pobl wedi'u cynhyrfu. Ac, yn wir, mae sefydliadau porthladdoedd yn Lloegr yn arbennig sydd wedi gwario llawer o'u harian eu hunain, nid arian cyhoeddus yn unig, ar baratoi ar gyfer archwiliadau eraill yn anhapus eu bod nhw wedi gwario'r arian hwnnw ac mae'n ddigon posibl y caiff hynny ei drosglwyddo i bobl sy'n defnyddio cyfleusterau'r porthladd hynny hefyd.
Pan yr ydym ni'n meddwl am y ffordd y mae masnach yn llifo ar draws ynys Iwerddon, o Gymru ac ar draws y bont dir ac i mewn i gyfandir Ewrop, gallwch chi weld bod hyn yn ganlyniad sy'n mynd y tu hwnt i Gymru hefyd. Fodd bynnag, mae hynny hefyd yn amlygu'r pwyntiau yr ydych chi'n eu gwneud am fioddiogelwch, am y ffaith y byddan nhw'n debygol o deithio i rannau eraill hefyd, unwaith y bydd planhigion a da byw yn y DU, ni waeth o ble y maen nhw wedi dod. Ni fydd geifr a allai ddod i mewn o gyfandir Ewrop o reidrwydd yn aros yn ne-ddwyrain Lloegr. Felly, dyna pam y mae'r archwiliadau cyrchfannau wir yn broblem.
Ac mae pwynt cost yma hefyd. Mae'r pwynt am fioddiogelwch ac a yw'n fwy synhwyrol cynnal yr archwiliadau hynny wrth eu mewnforio yn hytrach nag yn y gyrchfan. Rwyf i eisoes wedi dweud wrth Paul Davies mai fy nealltwriaeth i yw bod tua 5 y cant o'r rheini'n cael eu harchwilio yn y gyrchfan, felly mae'n sampl, nid pob un. Mae hefyd yn ddrutach o lawer i gynnal y system honno oherwydd bod angen mwy o filfeddygon arnoch chi, a mwy o anghyfleustra i fynd o gwmpas ac archwilio yn y gyrchfan yn hytrach na gallu gwneud hynny mewn ffordd a fyddai'n haws i awdurdodau porthladd ei rheoli mewn un lle penodol. Mae yna hefyd, wrth gwrs, y rheswm ymarferol iawn nad oes gennym ni ormod o filfeddygon. Felly, cael digon o filfeddygon i staffio'r system yn iawn—. Ac rwy'n gwybod rhywfaint am feddygaeth filfeddygol, o gofio yr oedd fy nhad yn filfeddyg am gyfnod hir hefyd. Felly, rwy'n deall bod problem ymarferol iawn yma ynglŷn â chynnal system yn effeithiol i ymdrin â bioddiogelwch ac yna cael y bobl i wneud hynny'n effeithiol hefyd.
Nawr, mae'r rheini i gyd yn faterion yr wyf i wedi'u trafod gyda Lesley Griffiths a gyda'n prif filfeddyg, ac yr ydym ni wedi rhoi arweiniad ein bod ni eisiau i brif filfeddygon gael sgwrs i geisio rhoi rhyw fath o ddealltwriaeth i ni ynghylch sut y byddai system nesaf sy'n seiliedig ar risg yn edrych—y system orau bosibl o ystyried ble yr ydym ni. Ond, mewn gwirionedd, mae ein pryder yn ymwneud mwy â dyfodol technoleg yn hyn o beth. Yn ôl yr hyn yr wyf i'n ei ddeall, nid yw da byw'n cydweithredu o gwbl pan ddaw'n fater o ateb cwestiynau ynghylch a oes ganddyn nhw glefyd heintus. Felly, mewn gwirionedd, bydd angen i chi wneud rhyw fath o archwiliad corfforol. Hyd yn hyn nid wyf i wedi gweld sut, mewn unrhyw ffordd gredadwy, y gallech chi gael technoleg i asesu'r risg o anifeiliaid, anifeiliaid byw neu blanhigion yn dod i mewn i'r wlad, i asesu'r risg bioddiogelwch. Felly, mae'n bosibl y gallwch chi ddefnyddio technoleg ar gyfer rhywfaint o'r hyn sydd ei angen, ond nid wyf i'n credu mai dyma fydd yr ateb llawn.