Part of the debate – Senedd Cymru am 4:53 pm ar 4 Mai 2022.
Dro ar ôl tro, dywedwyd wrthym fod Cymru'n rhy fach i fod yn annibynnol ac na allem oroesi yn economaidd. Dyna fu'r mantra ers cyhyd fel ein bod wedi dod i'w gredu heb ei gwestiynu hyd yn oed. Ond mae pethau'n newid, ac mae pobl bellach yn deffro i'r syniad y gallai Cymru oroesi yn economaidd fel cenedl-wladwriaeth annibynnol yn ein hawl ein hunain. Yn wir, gallai Cymru annibynnol fod ymhlith y cenhedloedd cyfoethocaf, yn economaidd, yn gymdeithasol, yn amgylcheddol ac yn ddiwylliannol.
Ar draws y byd, gwelwn mai'r gwledydd hapusaf yw'r gwledydd lleiaf. Edrychwch ar y gwledydd Norden—Gwlad yr Iâ, Sweden, Norwy, Denmarc a'r Ffindir, er enghraifft. Nawr, mae cynnyrch domestig gros yn ffon fesur wael, ond dyna sydd wedi'i ddefnyddio i fesur economïau ledled y byd ers degawdau, a chyda chynnyrch domestig gros o tua £80 biliwn, mae ein cynnyrch domestig gros ni eisoes yn fwy nag un Bwlgaria, Estonia, Croatia, Lithwania, Latfia, Slofenia a llawer o wledydd eraill. Felly, dyma ein sylfaen isaf. Dychmygwch yr hyn y gallem ei wneud gydag ysgogiadau economaidd ac ariannol i weddnewid ein heconomi.
Dywed gwrthwynebwyr wrthym nad oes gennym ddigon o adnoddau i fod ag economi lwyddiannus, felly gadewch inni feddwl am hynny am eiliad. Yn gyntaf, mae gennym fwy o adnoddau naturiol na'r Swistir, dyweder, un o wledydd cyfoethocaf y byd. Nawr, meddyliwch am rai o'r rhanbarthau cyfoethocaf yn y byd—dyffryn Silicon, Monaco, Llundain hyd yn oed. Pa adnoddau naturiol sydd ganddynt i fanteisio arnynt yn y rhanbarthau hynny i ddod mor gyfoethog? Yn sicr, nid glo, nid gwynt, nid pren, nid unrhyw nwydd. Yr adnodd mwyaf gwerthfawr y gall unrhyw wlad neu ranbarth ei gael i ddatblygu ei heconomi yw pobl. Pobl sy'n creu cyfoeth. Pobl sy'n gyrru'r economi. Nawr, os credwch fod pobl Cymru'n rhy dwp i redeg eu heconomi eu hunain, dywedwch hynny. Ond nid wyf i'n meddwl bod pobl Cymru yn dwp. Mae gennyf ffydd a hyder llwyr yn fy nheulu, yn fy ffrindiau, yn fy nghymdogion, yn fy nghydwladwyr. Mae'r bobl sy'n byw yng Nghymru mor alluog ag unrhyw un arall i redeg economi lwyddiannus.
Yn wahanol i rannau cyfansoddol eraill o'r DU a newidiodd, 40 mlynedd yn ôl, i fod yn ddibynnol ar y sector gwasanaethau, rydym yn dal i greu pethau yng Nghymru. Mae ein heconomi wedi'i hadeiladu ar weithgynhyrchu ac mae hynny'n darparu sylfaen lawer mwy sefydlog ar gyfer economi gref na chael llafur rhad tramor i gynhyrchu ar ein rhan. Ond mae rheswm pam y mae ein heconomi wedi aros yn ei hunfan ers 50 mlynedd, ac yn y bôn, mae wedi gwneud hynny am fod de-ddwyrain Lloegr, a Llundain yn benodol, yn gweithredu fel twll mawr du sy'n sugno buddsoddiad ac yn gadael fawr ddim ar ôl i bawb arall.
Dyma lle bydd Paul Davies a minnau'n cytuno: diffyg buddsoddiad mewn seilwaith. Rwyf wedi dyfynnu Adam Smith o'r blaen, ond mae'n werth ei ddyfynnu eto. Mae economi lwyddiannus, meddai, yn dibynnu ar adeiladu a chynnal seilwaith. Mae gwariant seilwaith yn lluosydd. Mae'n creu cyfoeth, gan ddod ag arian newydd i mewn, ond yn hanesyddol yr hyn a welsom yw bod gwariant ar seilwaith yng Nghymru yn gyfran fach iawn o'r gwariant yn Lloegr, a de-ddwyrain Lloegr yn enwedig. Rydym newydd glywed cadarnhad heddiw fod £18 biliwn yn cael ei roi i Crossrail yn Llundain yn unig, heb wariant hafal yma yng Nghymru.
Ac nid problem rhwng Cymru a Llundain yn unig yw hon: mae Llywodraeth Lafur Cymru wedi bod yn brysur yn efelychu'r model Llundain-ganolog yma yng Nghymru. Rydych yn ceisio mynd â'ch nwyddau i'r farchnad o gefn gwlad gogledd, canolbarth neu orllewin Cymru, heb gludo unrhyw nwyddau ar y rheilffyrdd, gyda seilwaith ffyrdd gwael, a Brexit bellach yn dinistrio morgludiant. Ydy, mae'r DU wedi dyrannu rhywfaint o wariant ar seilwaith yma yng Nghymru, ond mae'r mwyafrif helaeth yn ymwneud â phrosiectau ynni, a fydd ond yn mynd â chyfoeth allan o Gymru ac nad ydynt o fudd i'n cymunedau i'r graddau y dylent fod.
Yn olaf, mae'n werth nodi mai Llundain sy'n gosod y polisïau economaidd ac ariannol sy'n ein llywodraethu yma yng Nghymru. Mae ein heconomi wedi'i hadeiladu ar weithgynhyrchu, ac eto mae Llundain yn rhoi cytundebau rhwng cariadon i gwmnïau—[Torri ar draws.] Ie, Darren.