Diolch, Lywydd. Hoffwn ddiolch i Blaid Cymru am ddod â'r ddadl hynod bwysig hon i'r Siambr heddiw. Nos Lun, bûm mewn digwyddiad caffi menopos lleol a gynhaliwyd gan Sarah Williams o Equality Counts, lle daeth menywod a'r rhai sy'n ymdrin â materion iechyd tebyg at ei gilydd i drafod eu profiadau. Heb os, mae mannau agored fel caffis menopos a digwyddiadau fel hyn yn fy nghymuned yn eithriadol o rymusol.

Yn y caffi, trafododd menywod ddiffyg ymwybyddiaeth o'r menopos. Mae'r etholwyr wedi gofyn am glinig arbenigol ac am ffyrdd mwy hyblyg o gael HRT i'r rhai sy'n dioddef o symptomau menopos. Mae Sarah wedi dweud wrthyf fod tystiolaeth yn awgrymu bod menywod o gefndiroedd economaidd-gymdeithasol is yn llai tebygol o fanteisio ar driniaeth HRT hyd yn oed, a bod hyn yn parhau anghydraddoldebau iechyd i'r rhai mwyaf agored i niwed. Roedd y sesiwn hefyd yn archwilio sut y mae profiadau menopos yn unigryw ac yn amrywio rhwng un unigolyn a'r llall. Dyna pam y mae arnom angen ymarferwyr diwylliannol tosturiol sy'n ymarfer heb ragdybio cyfeiriadedd rhywiol neu hunaniaeth o ran rhywedd, oherwydd mae rhagfarnau o'r fath yn atal pobl rhag cael gafael ar gymorth a thriniaeth.

Rwyf am bwysleisio nad yw ein profiad o gyflyrau na wnaed diagnosis ohonynt, poen heb esboniad, y diffyg opsiynau triniaeth byth yn ymwneud â ni fel unigolion. Maent yn ymwneud â system sydd bob amser wedi rhoi gofal iechyd dynion heterorywiol, gwyn yn flaenaf. A dyna pam, drwy'r cyfryngau cymdeithasol, y gofynnais i fenywod rannu eu profiadau fel y gallaf rannu eu lleisiau yma heddiw, yn union fel y dywedoch chi, Sioned Williams. Mae'n gyfle gwych i allu gwneud hynny.

Dywedodd un etholwr mai'r hyn a ddymunai oedd gallu teimlo bod rhywun yn gwrando arni. Dywedodd un arall wrthyf am eu profiad o fynd at y meddyg teulu ynghylch haint cronig ar y llwybr wrinol, lle y dywedwyd wrthynt nad oedd dim y gellir ei wneud, ac mai'r unig beth i'w wneud oedd cymryd parasetamol a chael bath. Rwyf wedi siarad â menywod eraill yn fy etholaeth sydd wedi cael asesiad hwyr ar gyfer niwroamrywiaeth megis awtistiaeth ac ADHD. Yr amser aros ar hyn o bryd ar gyfer yr asesiad hwnnw yw dwy flynedd. Ar hyd eu hoes, gwrthodwyd hawl i fenywod yn eu 30au a'u 40au hwyr gael cymorth, a hynny'n unig am fod yr arwyddion ar gyfer asesiad wedi'u hadeiladu o amgylch y ffordd y mae bechgyn ifanc yn arddangos arwyddion o niwroamrywiaeth.

Ar bwynt arall, dywedodd fy etholwr, Samantha, 'Nid oes ward gynaecoleg yn ein hysbyty lleol.' Mae clywed am ddynes yn mynd drwy gamesgoriad wrth ymyl pobl sy'n geni eu babanod tymor llawn, ar yr un ward â phobl sy'n mynd drwy erthyliad, nid yn unig yn dorcalonnus, mae hefyd yn annerbyniol.

Dywedodd etholwr arall wrthyf ei bod wedi llewygu oherwydd y boen o osod dyfais yn y groth ar gyfer endometriosis. Dywedwyd wrthi y byddai'r boen fel ychydig bach o gramp mislif. Dim ond ar ôl mynychu cyfarfod gyda menywod eraill a wynebodd yr un problemau y sylweddolodd y gallai fod wedi cael cyffuriau lleddfu poen yn ystod y driniaeth, ond ni ddywedwyd hynny wrthi. Dywedodd wrthyf, 'Os ewch at y deintydd i gael tynnu dant, ni waeth pa mor barod i ddod allan yw'r dant, byddant yn lladd y teimlad yn eich deintgig. Cefais driniaeth i gael IUD drwy geg y groth heb unrhyw gyffur lleddfu poen. Roeddwn mor ddig pan sylweddolais y gallwn fod gofyn amdano.'

Mae Sefydliad Prydeinig y Galon Cymru wedi canfod nad yw menywod weithiau'n sylweddoli eu bod yn cael trawiad ar y galon oherwydd bod poen eu mislif yn waeth na'u symptomau—gan droi at yr hyn yr oeddech yn ei ddweud yn gynharach, Delyth—oherwydd, fel y clywsom droeon heddiw, os ydych chi'n ddynes, dywedir wrthych fod poen yn rhywbeth y mae'n rhaid ichi fyw gydag ef.

Felly, er fy mod yn cymeradwyo'r newidiadau cymdeithasol sy'n caniatáu inni siarad am iechyd yn fwy agored, rhaid inni fod yn ymwybodol fod cywilydd a rhagfarn hanesyddol yn dal i fwrw eu cysgod dros ein profiadau o ofal iechyd. Ac yn ogystal, mae gofal iechyd menywod bob amser wedi cael ei weld fel mater unigol. O ganlyniad, mae cymhlethdod ac amrywiaeth llawer o broblemau, fel y clywsom amdanynt heddiw, yn aml wedi'u clystyru gyda'i gilydd mewn un maes, gan arwain at ddiffyg ymchwil, ymwybyddiaeth a buddsoddiad, a rhaid inni wneud mwy i newid hyn.

Ond rwyf hefyd am adleisio fy nghyd-Aelodau heddiw—Jenny Rathbone a Joyce Watson. Rwy'n credu bod Gweinidog iechyd Llywodraeth Cymru yn deall hyn. Nid wyf yn credu eich bod yn ei weld fel un mater unigol. Credaf mai'r hyn y ceisiwch ei wneud mewn gwirionedd yw mynd i'r afael â'r anghydraddoldeb. Ac rwyf hefyd am ddweud bod gennym waith gwych eisoes yn digwydd ar draws ein cymunedau. Nid wyf am golli golwg ar hynny. Rwy'n ffodus o gael Wings Cymru ym Mhen-y-bont ar Ogwr, sy'n gweithio i ddadstigmateiddio urddas mislif. Mae gennym y caffis menopos gwych, fel y soniais. Maent yn chwyldroi gweithleoedd i fod yn fwy cynhwysol. 

Rwyf am ddod â fy nghyfraniad i ben drwy ddiolch i'r holl weithwyr gofal iechyd proffesiynol—meddygon teulu, nyrsys, bydwragedd ac arbenigwyr—sy'n gweithio'n ddiflino i wrando ar fenywod a'u cefnogi yn yr amgylchiadau hyn. Rydym yn herio system gyfan, ond nid yw hynny'n golygu na all y system newid, ac mae menywod yn gweiddi'n ddigon uchel. Rhaid inni wrando a rhaid inni weithredu. Diolch.